ÍSLAND

 

Ísland, farsældafrón

      og hagsælda, hrímhvíta móðir!

Hvar er þín fornaldarfrægð,

      frelsið og manndáðin bezt?

 

Allt er í heiminum hverfult,

      og stund þíns fegursta frama

lýsir sem leiftur um nótt

      langt fram á horfinni öld.

 

Landið var fagurt og frítt

      og fannhvítir jöklanna tindar,

himinninn heiður og blár,

      hafið var skínandi bjart.

 

Þá komu feðurnir frægu

      og frjálsræðishetjurnar góðu

austan um hyldýpishaf,

      hingað í sælunnar reit.

 

Reistu sér byggðir og bú

      í blómguðu dalanna skauti,

ukust að íþrótt og frægð,

      undu svo glaðir við sitt.

 

Hátt á eldhrauni upp,

      þar sem ennþá Öxará rennur

ofan í Almannagjá,

      alþingið feðranna stóð.

 

Þar stóð hann Þorgeir á þingi,

      er við trúnni var tekið af lýði.

Þar komu Gissur og Geir,

      Gunnar og Héðinn og Njáll.

 

Þá riðu hetjur um héruð,

      og skrautbúin skip fyrir landi

flutu með fríðasta lið,

      færandi varninginn heim.

 

Það er svo bágt að standa í stað,

      og mönnunum munar

annaðhvort aftur á bak

      ellegar nokkuð á leið.

 

Hvað er þá orðið okkar starf

      í sex hundruð sumur?

Höfum við gengið til góðs

      götuna fram eftir veg?

 

Landið er fagurt og frítt

      og fannhvítir jöklanna tindar,

himinninn heiður og blár,

      hafið er skínandi bjart.

 

En á eldhrauni upp,

      þar sem ennþá Öxará rennur

ofan í Almannagjá,

      alþing er horfið á braut.

 

Nú er hún Snorrabúð stekkur,

      og lyngið á Lögbergi helga

blánar af berjum hvert ár,

      börnum og hröfnum að leik.

 

Ó, þér unglinga fjöld

      og Íslands fullorðnu synir!

Svona er feðranna frægð

      fallin í gleymsku og dá!




GUNNARSHÓLMI

 

Skein yfir landi sól á sumarvegi,

      og silfurbláan Eyjafjallatind

      gullrauðum loga glæsti seint á degi.

Við austur gnæfir sú hin mikla mynd

      hátt yfir sveit, og höfði björtu svalar

      í himinblámans fagurtærri lind.

Beljandi foss við hamrabúann hjalar

      á hengiflugi undir jökulrótum,

      þar sem að gullið geyma Frosti og Fjalar.

En hinum megin föstum standa fótum,

      blásvörtum feldi búin, Tindafjöll

      og grænu belti gyrð á dalamótum.

Með hjálminn skyggnda, hvítri líkan mjöll,

      horfa þau yfir heiðarvötnin bláu,

      sem falla niður fagran Rangárvöll,

þar sem að una byggðarbýlin smáu,

      dreifð yfir blómguð tún og grænar grundir.

      Við norður rísa Heklu tindar háu.

Svell er á gnípu, eldur geisar undir.

      Í ógna djúpi, hörðum vafin dróma,

      skelfing og dauði dvelja langar stundir.

En spegilskyggnd í háu lofti ljóma

      hrafntinnuþökin yfir svörtum sal.

      Þaðan má líta sælan sveitablóma,

því Markarfljót í fögrum skógardal

      dunar á eyrum. Breiða þekur bakka

      fullgróinn akur, fagurst engjaval

þaðan af breiðir hátt í hlíðarslakka

      glitaða blæju, gróna blómum smám.

      Klógulir ernir yfir veiði hlakka,

því fiskar vaka þar í öllum ám.

      Blikar í lofti birkiþrasta sveimur,

      og skógar glymja, skreyttir reynitrjám.

Þá er til ferðar fákum snúið tveimur,

      úr rausnargarði háum undir Hlíð,

      þangað sem heyrist öldufalla eimur,

því atgang þann ei hefta veður blíð,

      sem voldug reisir Rán á Eyjasandi,

      þar sem hún heyir heimsins langa stríð.

Um trausta strengi liggur fyrir landi

      borðfögur skeið, með bundin segl við rá,

      skínandi trjóna gín mót sjávar grandi.

Þar eiga tignir tveir að flytjast á,

      bræður, af fögrum fósturjarðar ströndum

      og langa stund ei litið aftur fá,

fjarlægum ala aldur sinn í löndum,

      útlagar verða, vinar augum fjær.

      Svo hafa forlög fært þeim dóm að höndum.

Nú er á brautu borinn vigur skær

      frá Hlíðarenda hám, því Gunnar ríður

      atgeirnum beitta búinn. Honum nær

dreyrrauðum hesti hleypir gumi, fríður

      og bláu saxi gyrður, yfir grund.

      Þar mátti kenna Kolskegg allur lýður.

Svo fara báðir bræður enn um stund.

      Skeiðfráir jóar hverfa fram að fljóti.

      Kolskeggur starir út á Eyjasund,

en Gunnar horfir hlíðarbrekku móti.

      Hræðist þá ekki frægðarhetjan góða

      óvina fjöld, þó hörðum dauða hóti.

"Sá ég ei fyrr svo fagran jarðargróða,

      fénaður dreifir sér um græna haga,

      við bleikan akur rósin blikar rjóða.

Hér vil eg una ævi minnar daga

      alla, sem guð mér sendir. Farðu vel,

      bróðir og vinur!" - Svo er Gunnars saga.

               *

 

Því Gunnar vildi heldur bíða hel

en horfinn vera fósturjarðar ströndum.

Grimmlegir fjendur, flárri studdir vél,

fjötruðu góðan dreng í heljar böndum.

Hugljúfa samt ég sögu Gunnar tel,

þar sem ég undrast enn á köldum söndum

lágan að sigra ógnabylgju ólma

algrænu skrauti prýddan Gunnarshólma.

Þar sem að áður akrar huldu völl,

ólgandi Þverá veltur yfir sanda.

Sólroðin líta enn hin öldnu fjöll

árstrauminn harða fögrum dali granda.

Flúinn er dvergur, dáin hamratröll,

dauft er í sveitum, hnípin þjóð í vanda.

En lágum hlífir hulinn verndarkraftur,

hólmanum, þar sem Gunnar sneri aftur.




TIL HERRA PÁLS GAIMARD

 

Þú stóðst á tindi Heklu hám

og horfðir yfir landið fríða,

þar sem um grænar grundir líða

skínandi ár að ægi blám.

En Loki bundinn beið í gjótum

bjargstuddum undir jökulrótum. -

Þótti þér ekki Ísland þá

yfirbragðsmikið til að sjá?

 

Þú reiðst um fagran fjalladal

á fáki vökrum, götu slétta,

þar sem við búann brattra kletta

æðandi fossar eiga tal,

þar sem að una hátt í hlíðum

hjarðir á beit með lagði síðum. -

Þótti þér ekki Ísland þá

íbúum sínum skemmtan ljá?

 

Þú komst á breiðan brunageim

við bjarta vatnið fiskisæla,

þar sem vér áður áttum hæla

fólkstjórnarþingi, frægu um heim.

Nú er þar þrotin þyrping tjalda,

þögult og dapurt hraunið kalda. -

Þótti þér ekki Ísland þá,

alþingi svipt, með hrellda brá?

 

Nú heilsar þér á Hafnar slóð

heiman af Fróni vina flokkur.

Við vitum glöggt, að anntu okkur,

frakkneskur maður, frjálsri þjóð,

því andinn lifir æ hinn sami,

þótt afl og þroska nauðir lami.

Menntanna brunni að bergja á

bezta skal okkur hressing ljá!

 

Vísindin efla alla dáð,

orkuna styrkja, viljann hvessa,

vonina glæða, hugann hressa,

farsældum vefja lýð og láð.

Tífaldar þakkir því ber færa

eim, sem að guðdómseldinn skæra

akið og glætt og verndað fá

izkunnar helga fjalli á.

 

Þvílíkar færum þakkir vér

þér, sem úr fylgsnum náttúrunnar

gersemar, áður aldrei kunnar,

með óþrjótanda afli ber.

Heill sér þér, Páll, og heiður mestur!

Hjá oss sat aldrei kærri gestur.

Alvaldur greiði æ þinn stig!

Ísland skal lengi muna þig.




HULDULJÓÐ

 

Skáld er ég ei, en huldukonan kallar

og kveða biður hyggjuþungan beim.

Mun ég því sitja, meðan degi hallar

og mæddur smali fénu kemur heim,

þar sem að háan hamar fossinn skekur

og hulduþjóð til næturiðju vekur.

 

Þrumi eg á bergi, þýtur yfir hjalla

þokan að hylja mig og kaldan foss.

Nú skal úr hlíðum hárra Tinnufjalla,

svo huldumeyjar þægan vinni koss,

óbrotinn söngur yfir dalinn líða

eins og úr holti spóaröddin þýða.

 

Þú, sem að byggir hamrabýlin háu,

hjartanu mínu alla daga kær,

sólfagra mey, djúpt undir bergi bláu,

bústu að sitja vini þínum nær.

Döggsvalur úði laugar lokkinn bleika,

ljós er af himni, næturmyndir reika.

 

Hvers er að dyljast? Harma sinna þungu.

Hlægja þeir öld, er ræður þeim ei bót.

Hvers er að minnast? Hins, er hverri tungu,

huganum í svo festa megi rót,

ætlanda væri eftir þeim að ræða,

sem orka mætti veikan lýð að fræða.

 

Að fræða! Hver mun hirða hér um fræði?

Heimskinginn gerir sig að vanaþræl.

Gleymd eru lýðnum landsins fornu kvæði.

Leirburðarstagl og holtaþokuvæl

fyllir nú breiða byggð með aumlegt þvaður.

Bragðdaufa rímu þylur vesall maður.

 

Háðungarorð, sem eyrun Huldu særa,

ei skulu spilla ljóði voru meir.

Sendið þér annan, sanninn heim að færa

söngvurum yðar, Njörður, Þór og Freyr!

Og hver sá ás, sem ata þeir í kvæði,

eirðinni gleymi og hefni sín í bræði.

 

Sólfagra mey! Ég sé - nú leit minn andi

þanns seglið vatt í byrnum undan Skor

og aldrei síðan aftur bar að landi.

Eggert, ó, hyggstu þá að leita vor?

Marblæju votri varpar sér af herðum

vandlætishetjan, sterkum búin gerðum.

 

Hvað er í heimi, Hulda, líf ag andi,

hugsanir drottins sálum fjær og nær,

þar sem að bárur brjóta hval á sandi,

í brekku, þar sem fjallaljósið grær,

þar sem að háleit hugmynd leið sér brýtur.

Hann vissi það, er andi vor nú lítur.

 

Ó, Eggert! Þú varst ættarblóminn mesti

og ættarjarðar þinnar heill og ljós.

Blessuð sú stund, er fót hann aftur festi

á frjórri grund við breiðan sævarós.

Sólfagra mey! Hann svipast um með tárum,

saltdrifin hetja, stigin upp af bárum.

 

Hví er inn sterki úr hafi bláu genginn

á hauður, sem í nætur faðmi þreyr?

Veit ég, að þegar værðin góða er fengin,

vinirnir gleyma að birtast framar meir.

Ó, hve hann hefur eftir þráð að líta

ástarland sitt með tignarfaldinn hvíta.

 

Tárperlur bjartar titra þér í augum,

tindra þær gegnum fagurt lokkasafn.

sólfagra mey, því sjónar þinnar baugum

séður er aldrei kappi þessum jafn.

Þú elskar, Hulda, Eggert, foldar blóma,

ættjarðar minnar stoð og frænda sóma.

 

Ó, Eggert, hversu er þinn gangur fagur!

Útivist þín er vorðin löng og hörð.

Kær er mér, faðir, komu þinnar dagur.

Hann kyssir, Hulda, þína fósturjörð.

Sólfagra mey! Hann svipast um með tárum.

saltdrifin hetja, stigin upp af bárum.

 

Þú elskar hann - þess ann ég honum glaður.

Ástin er rík, og þú ert hennar dís.

Hér vil ég sitja, hér er okkar staður,

ó, Hulda, þar til sól úr ægi rís.

Hallaðu lokkahöfði bjarta þínu,

mín Hulda kær, að vinarbrjósti mínu.

 

Hann svipast um. Nú sefur allt í landi.

Svæft hefur móðir börnin stór og smá,

fífil í haga, hrafn á klettabandi,

hraustan á dúni, veikan fjölum á.

Hann svipast um í svölum næturvindi

um sund og völl að háum fjallatindi.

 

Hallaðu lokkahöfði bjarta þínu

að hjarta mér, sem nú er glatt og traust.

Hallaðu þér nú hægt að brjósti mínu.

Hann hefur ekki starfað notalaust.

Seint og að vonum svo fær góður njóta

sín og þess alls, er vann hann oss til bóta.

 

Hann líður yfir ljósan jarðargróða.

Litfögur blóm úr værum næturblund

smálíta upp að gleðja skáldið góða.

Gleymir hann öðru og skoðar þau um stund.

Nú hittir vinur vin á grænu engi:

"Velkominn, Eggert! Dvelstu með oss lengi!"

      EGGERT:

 

Smávinir fagrir, foldarskart,

fífill í haga, rauð og blá

brekkusóley, við mættum margt

muna hvort öðru að segja frá.

Prýðið þér lengi landið það,

sem lifandi guð hefur fundið stað

ástarsælan, því ástin hans

allstaðar fyllir þarfir manns.

 

Vissi ég áður voruð þér,

vallarstjörnur um breiða grund,

fegurstu leiðarljósin mér.

Lék ég að yður marga stund.

Nú hef ég sjóinn séð um hríð

og sílalætin smá og tíð. -

Munurinn raunar enginn er,

því allt um lífið vitni ber.

 

Faðir og vinur alls, sem er,

annastu þennan græna reit.

Blessaðu, faðir, blómin hér,

blessaðu þau í hverri sveit.

Vesalings sóley, sérðu mig?

Sofðu nú vært og byrgðu þig.

Hægur er dúr á daggarnótt.

Dreymi þig ljósið, sofðu rótt!

 

Smávinir fagrir, foldarskart,

finn ég yður öll í haganum enn.

Veitt hefur Fróni mikið og margt

miskunnar faðir. En blindir menn

meta það aldrei eins og ber,

unna því lítt, sem fagurt er,

telja sér lítinn yndisarð

að annast blómgaðan jurtagarð.

            *

 

Hulda! Hví grípa hendur þínar ljósu

um hendur mér, og hví svo viknar þú?

Veit ég þú elur eyrar fagra rósu,

alsett er rauðum blómum Huldubú.

Eggert er þér um ekki neitt að kenna,

annazt hefurðu fjallareitinn þenna.

 

Sjáðu, enn lengra svífur fram um völlu

svásúðleg mynd úr ungum blómareit,

sterkur og frjáls og fríður enn að öllu

Eggert að skoða gengur byggða sveit.

Hann fer að sjá, hve lífi nú á láði

lýðurinn uni, sá er mest hann þráði.

 

Brosir við honum bærinn heillagóði

í brekkukorni, hreinn og grænn og smár.

Þar hefur búið frændi hans með fljóði

í flokki ljúfra barna mörg um ár.

Þar hefur sveitasælan guðs í friði

og sóminn aukizt glöðu bæjarliði.

 

Þar hefur gerzt að fullum áhrínsorðum

allt, sem hinn vitri bóndavinur kvað

um dalalíf í Búnaðarbálki forðum,

um bóndalíf, sem fegurst verður það.

Sólfagra mey! Nú svífur heim að ranni

sæbúinn líkur ungum ferðamanni.

      SMALI FER AÐ FÉ OG KVEÐUR:

 

Það var hann Eggert Úlafsson,

ungur og frár og vizkusnjall,

stóð hann á hauðri studdur von.

Stráunum skýldi vetrarfall.

Meðan að sól í heiði hló,

hjúkraði laukum, eyddi snjó,

kvað hann um fold og fagra mey

fagnaðarljóð, er gleymist ei.

 

Kvað hann um blóma hindarhjal

og hreiðurbúa lætin kvik,

vorglaða hjörð í vænum dal

og vatnareyðar sporðablik.

Þó kvað hann mest um bóndabæ,

er blessun eflir sí og æ,

af því að hjónin eru þar

öðrum og sér til glaðværðar.

 

Það var hann Eggert Ólafsson,

allir lofa þann snilldarmann.

Ísland hefur ei eignazt son

öflgari stoð né betri en hann.

Þegar hann sigldi sjóinn á,

söknuður vætti marga brá.

Nú er hann kominn á lífsins láð

og lifir þar sæll fyrir drottins náð.

      NIÐURLAG

 

Sólfagra mey! Nú seilist yfir tinda

úr svölum austurstraumum roði skær.

Nú líður yfir láð úr höllu vinda

léttur og hreinn og þýður morgunblær.

Svo var mér, Hulda, návist þín á nóttu

sem nú er ljósið jörð á votri óttu.

 

Vertu nú sæl! Þótt sjónum mínum falin

sértu, ég alla daga minnist þín.

Vertu nú sæl! Því dagur fyllir dalinn,

dunandi fossinn kallar þig til sín.

Hann breiðir fram af bergi hvítan skrúða,

bústaður þinn er svölum drifinn úða.

 

Vertu nú sæl! Því sólin hálsa gyllir

og sjónir mínar hugarmyndin flýr.

Ó, Hulda kær, er fjöll og dali fyllir

fjölbreyttu smíði, hvar sem lífið býr

og dauðinn, sem að svo þig löngum kallar

sá, er þig aldrei leit um stundir allar.




FJALLIÐ SKJALDBREIÐUR

 

Fanna skautar faldi háum

fjallið, allra hæða val,

hrauna veitir bárum bláum

breiðan fram um heiðardal.

Löngu hefur Logi reiður

lokið steypu þessa við.

Ógnaskjöldur bungubreiður

ber með sóma réttnefnið.

 

Ríð ég háan Skjaldbreið skoða,

skín á tinda morgunsól,

glöðum fágar röðulroða

reiðarslóðir, dal og hól.

Beint er í norður fjallið fríða.

Fákur eykur hófaskell.

Sér á leiti Lambahlíða

og litlu sunnar Hlöðufell.

 

Vel á götu ber mig Baldur.

Breikkar stirnað eldasund.

Hvenær hefur heims um aldur

hraun það brunað fram um grund?

Engin þá um Ísafoldu

unað hafa lífi dýr.

Enginn leit þá maður moldu,

móðu steins er undir býr.

 

Titraði jökull, æstust eldar.

Öskraði djúpt í rótum lands,

eins og væru ofan felldar

allar stjörnur himnaranns,

eins og ryki mý eða mugga,

margur gneisti um loftið fló.

Dagur huldist dimmum skugga,

dunaði gjá og loga spjó.

 

Belja rauðar blossa móður,

blágrár reykur yfir sveif,

undir hverfur runni, rjóður,

reynistóð í hárri kleif.

Blómin ei þá blöskrun þoldu,

blikna hvert í sínum reit,

höfði drepa hrygg við moldu.

Himna drottinn einn það leit.

 

Vötnin öll, er áður féllu

undan hárri fjallaþröng,

skelfast, dimmri hulin hellu,

hrekjast fram um undirgöng.

Öll þau hverfa að einu lóni,

elda þar sem flóði sleit.

Djúpið mæta, mest á Fróni,

myndast á í breiðri sveit.

 

Kyrrt er hrauns á breiðum boga,

blundar land í þráðri ró.

Glaðir næturglampar loga,

geislum sá um hæð og mó.

Brestur þá og yzt með öllu

í undirhvelfing hraunið sökk.

Dunar langt um himinhöllu.

Hylur djúpið móða dökk.

 

Svo er treyst með ógn og afli

alþjóð minni helgað bjarg.

Breiður, þakinn bláum skafli,

bundinn treður foldarvarg.

Grasið þróast grænt í næði,

glóðir þar sem runnu fyrr.

Styður völlinn bjarta bæði

berg og djúp. Hann stendur kyrr.

 

Hver vann hér svo að með orku?

Aldrei neinn svo vígi hlóð.

Búinn er úr bálastorku

bergkastali frjálsri þjóð.

Drottins hönd þeim vörnum veldur.

Vittu, barn, sú hönd er sterk. -

Gat ei nema guð og eldur

gjört svo dýrðlegt furðuverk.

 

Hamragirðing há við austur

Hrafna- rís úr breiðri -gjá.

Varnameiri veggur traustur

vestrið slítur bergi frá.

Glöggt ég skil, hví Geitskór vildi

geyma svo hið dýra þing.

Enn þá stendur góð í gildi

gjáin, kennd við almenning.

 

Heiðarbúar! glöðum gesti

greiðið för um eyðifjöll!

Einn ég treð með hundi og hesti

hraun - og týnd er lestin öll.

Mjög þarf nú að mörgu að hyggja,

mikið er um dýrðir hér!

Enda skal ég úti liggja,

engin vættur grandar mér.




DALVÍSA

 

Fífilbrekka, gróin grund,

grösug hlíð með berjalautum,

flóatetur, fífusund,

fífilbrekka, smáragrund!

Yður hjá ég alla stund

uni bezt í sæld og þrautum,

fífilbrekka, gróin grund,

grösug hlíð með berjalautum!

 

Gljúfrabúi, gamli foss,

gilið mitt í klettaþröngum,

góða skarð með grasa hnoss,

gljúfrabúi, hvítur foss!

Verið hefur vel með oss,

verða mun það ennþá löngum,

gljúfrabúi, gamli foss,

gilið mitt í klettaþröngum!

 

Bunulækur blár og tær,

bakkafögur á í hvammi,

sólarylur, blíður blær,

bunulækur fagurtær,

yndið vekja ykkur nær

allra bezt í dalnum frammi,

bunulækur blár og tær,

bakkafögur á í hvammi!

 

Hnjúkafjöllin himinblá,

hamragarðar, hvítir tindar,

heyjavöllinn horfið á,

hnjúkafjöllin hvít og blá!

Skýlið öllu, helg og há,

hlífið dal, er geisa vindar,

hnjúkafjöllin himinblá,

hamragarðar, hvítir tindar!

 

Sæludalur, sveitin bezt!

Sólin á þig geislum helli,

snemma risin, seint þó setzt.

Sæludalur, prýðin bezt!

Þín er grundin gæðaflest,

gleðin æsku, hvíldin elli.

Sæludalur, sveitin bezt,

sólin á þig geislum helli.




VORVÍSA

 

Tinda fjalla,

áður alla

undir snjá,

sín til kallar sólin há,

leysir hjalla,

skín á skalla,

skýi sem að brá

og sér fleygði frá.

 

Tekur buna

breið að duna

björgum á.

Græn því una grundin má.

Viður hruna

vatna funa

vakna lauf og strá.

Seinna seggir slá.

 

Snjórinn eyðist,

gata greiðist.

Gumar þá,

ef þeim leiðist, leggja á,

hleypa skeið

og herða reið

og hrinda vetri frá. -

Hverfur dimmu dá.

 

Prúðir sækja

lón og læki

laxar þá.

Sumir krækja silungsá.

Veiðitækir,

sporðasprækir,

spretti hörðum á

fjalli fýsast ná.

 

Fjaðraléttir

flokkar þéttir

fugla þá

synda ettir sumará,

eða mettir

strönd og stéttir

stika til og frá,

kæta loft og lá.

 

Ærin ber

og bærinn fer

að blómgast þá.

Leika sér þar lömbin smá.

Nú er í veri

nóg að gera,

nóttu bjartri á

hlutir hækkað fá.

 

Grænkar stekkur.

Glöð í brekku

ganga kná

börnin þekku bóli frá.

Kreppir ekki

kuldahlekkur,

kætist fögur brá,

búa blómum hjá.

 

Rennur sunna.

Sveinn og nunna

sér við brá.

Sízt þau kunna sofa þá.

Sælt er að unnast.

Mjúkum munni

málið vaknar á,

fegurst höldum hjá.

 

Ekkert betra

eg í letri

inna má.

Svo er vetri vikið frá.

Uni fleti

hver, sem getur,

heimskum gærum á.

Önnur er mín þrá.




ÍSLANDSMINNI

 

Þið þekkið fold með blíðri brá

og bláum tindi fjalla,

og svanahljómi, silungsá

og sælu blómi valla,

og bröttum fossi, björtum sjá

og breiðum jökulskalla.

Drjúpi hana blessun drottins á

um daga heimsins alla.




SAKNAÐARLJÓÐ

 

Þá var ég ungur,

er unnir luku

föðuraugum

fyrir mér saman.

Man ég þó missi

mínn í heimi

fyrstan og sárstan,

er mér faðir hvarf.

 

Man ég afl andans

í yfirbragði,

og ástina björtu,

er úr augum skein.

Var hún mér æ,

sem á vorum ali

grös in grænu

guðfögur sól.

 

Man ég og minnar

móður tár,

er hún aldrei sá

aftur heim snúa

leiðtoga ljúfan,

ljós á jörðu

sitt og sinna.

Það var sorgin þyngst.

 

Mjög hef ég síðan

til moldar ganga

ættmenni bezt

og ástvini séð.

Þá vill hugur

harma telja,

þegar böl búið

er brjósti nýtt.

 

Sá ég hinn góða,

er guði treysti,

ungan og öflgan,

ættjarðar von,

Lárus á bana-

bólstur hniginn,

líki líkan,

er ég land kvaddi.

 

Sá ég með Dönum

í dauðra reit

Baldvin úr bruna

borinn vera,

fríða, fullstyrka

frelsishetju.

Söknuður sár

sveif mér þá að hjarta.

 

Sá ég Torfa,

tryggðreyndan vin,

hraustan, hreinskilinn

og hjartaprúðan,

lífi ljúka

og lagðan vera

ættjörðu fjær,

er hann unni mest.

 

Átti eg eftir

enn í heimi

ungan og fagran

ættarblóma.

Vel mundi kæta,

vel mundi bæta,

laufgrænn kvistur

lágan runna.

 

Það man ég yndi

öðru meira,

er við Skafta

skilning þreyttum,

eður á vænum

vinafundi

góða, geðspakur,

á gleði jók.

 

Sá ég þig, frændi,

fræði stunda

og að sælum

sanni leita,

þegar röðull

á rósir skein,

og bládögg beið

á blámi sofanda.

 

Er þú á hæsta

hugðir speki

og hátt og djúpt

huga sendir.

Of eru myrk

manna sonum,

þeim, er hátt hyggja,

in helgu rök.

 

Brann þér í brjósti,

bjó þér í anda,

ást á ættjörðu,

ást á sannleika.

Svo varstu búinn

til bardaga

áþján við

og illa lygi.

 

Nú ertu lagður

lágt í moldu

og hið brennheita

brjóstið kalt.

Vonarstjarna

vandamanna

hvarf í dauðadjúp,

en drottinn ræður.




JÓNAS TÓMASSON

 

Horfin er enn,

er unni eg mest,

ættar von

úr alda heimi, -

ennið ásthreina,

augun bláu,

brjóstið barnglaða,

byrgt undir fjöl.

 

Gott hugði eg til

af guði senda

ylinn að ala,

ást að festa. -

Ættjörðu skyldi

ungur renna

kvistur af stofni

fyrir krepptan reyr.

 

Gott hugði eg til

af guði senda

neistann að glæða

námsölum í.

Ungur skyldi,

þau er hinn eldri nam,

fræðin fegurstu

framar styðja.

 

Réði sá, er ræður

rökum alda,

ástríkur faðir,

alls vitandi.

Því skal traustri trú

trega binda,

frænda sviptur

framar þreyta.




EFTIR TÓMAS SÆMUNDSSON

 

"Dáinn, horfinn!" - Harmafregn!

Hvílíkt orð mig dynur yfir!

En ég veit, að látinn lifir.

Það er huggun harmi gegn.

Hvað væri annars guðleg gjöf,

geimur heims og lífið þjóða?

Hvað væri sigur sonarins góða?

Illur draumur, opin gröf.

 

Nei, ég vil ei hæða hinn

lifanda föður allra anda,

ástina þína, verkin handa,

dýrðina þína, drottinn minn!

Fast ég trúi: Frá oss leið

vinur minn til vænna funda

og verka frægra, sæll að skunda

fullkomnunar fram á skeið.

 

Djúpt í guðs og mannsins mynd,

alið sem að ungbarn þiggur,

eilífur gneisti falinn liggur,

ef að hann kæfir ekki synd.

Sannlega, veit ég, syndgar hver.

Þó eru nokkrir, Kristí krossi

og kenning studdir, andans hnossi

vaxnir - og Tómas víst það er.

 

En þá fósturfoldin hans!

Hví vill drottinn dýrðarríkur

duftinu varpi jafnskjótt slíkur

andi hennar mesta manns?

Hví vill drottinn þola það,

landið svipta svo og reyna,

svipta það einmitt þessum eina,

er svo margra stóð í stað?

 

Efa, maður, ei það ráð.

Eitt ég veit um alla vegu

alheims speki dásamlegu:

Þeir eru einskær ást og náð.

Felum drottins föðurhönd

harma vora og hjartaþunga,

hann á sjálfur gamla og unga,

frjáls að leysa líkamsbönd.

 

Veit ég og, hans verða spor,

svo þótt Tómas frá oss færi,

fullvel er það sem hann væri

ennþá mitt á meðal vor.

Lengi mun hans hfa rödd,

hrein og djörf, um hæðir, lautir,

húsin öll og víðar brautir,

þá Ísafold er illa stödd.

 

Sú er hin mikla blessan bezt

allra þeirra, er meira megna

en munninn fylla og sínu gegna,

að þegar þeir deyja, þá er hún mest.

Hver, sem vinnur landi og lýð,

treysta skal, að öll hans iðja

allt hið góða nái styðja

þess fyrir hönd, er hóf hann stríð.

 

Sízt vil ég tala um svefn við þig.

Þreyttum anda er þægt að blunda

og þannig bíða sælli funda, -

það kemur ekki mál við mig.

Flýt þér, vinur, í fegra heim.

Krjúptu að fótum friðarboðans

og fljúgðu á vængjum morgunroðans

meira að starfa guðs um geim.




VIÐBÓT

Bjarni amtmaður Thorarensen kvað, er hann fór á nefndarfund í Reykjavík 1841, skömmu eftir dauða Tómasar prófasts Sæmundssonar:

 

Þú, sem fyrir skemmstu

skauzt úr hýði,

er fótum horfir

að fjöllum Eyja,

taktu þér orlof

hjá týri gimla

og auktu afl

alþingis vini.

 

Hans undir rætur

hverfðu tungu,

svo megi hann mæla

af megni þínu,

að slóðir áa

hinir yngri virði,

að rísi þjóðarþing

á Þingvelli.

Jónas bætti við:

 

"Hans undir rætur

hverfðu tungu":

Sýndu þeim sandgröf

sögunnar góðu.

Sýndu þeim ið snauða,

sópaða brjóst,

illum öndum

opið að byggja.

 

"Hans undir rætur

hverfðu tungu":

Öllum þeim átta

í eyra seg:

landtjón, lýðtjón,

lokinn sóma,

þegnskyldu rof

og þaðan af verra.




BJARNI THORARENSEN

 

Skjótt hefur sól brugðið sumri,

því séð hef ég fljúga

fannhvíta svaninn úr sveitum

til sóllanda fegri.

Sofinn er nú söngurinn ljúfi

í svölum fjalldölum,

grátþögull harmafugl hnípir

á húsgafli hverjum.

 

Skjótt hefur guð brugðið gleði

góðvina þinna,

ástmögur Íslands hinn trausti

og ættjarðar blóminn!

Áður sat ítur með glöðum

og orðum vel skipti.

Nú reikar harmur í húsum

og hryggð á þjóðbrautum.

 

Hlægir mig eitt, það, að áttu

því uglur ei fagna,

ellisár örninn að sæti

og á skyldi horfa

hrafnaþing kolsvart í holti

fyrir haukþing á bergi.

Floginn ertu sæll til sóla,

er sortnar hið neðra.

 

Glaðir skulum allir að öllu

til átthaga vorra

horfa, er héðan sá hverfur,

oss hjarta stóð nærri.

Veit ég, er heimtir sér hetju

úr harki veraldar

foringinn tignar, því fagna

fylkingar himna.

 

Kættir þú margan að mörgu,

svo minnzt verður lengi,

þýðmennið, þrekmennið glaða

og þjóðskáldið góða.

Gleðji nú guð þig á hæðum

að góðfundum anda.

Friði þig frelsarinn lýða.

Far nú vel, Bjarni!




SÉRA ÞORSTEINN HELGASON

 

Hvarma skúrir harmurinn sári

harðar æsti, minnst er varði.

Vakna þeir ei, en sitja og sakna,

segjast ei skilja, hvað drottinn vilji.

Þegar í á und ísi bláum

ástarríka hjartað í líki

friðað og kalt er sofið, þeim svíður,

sakna og trega, - en enginn vaknar!

 

Veit þá enginn, að eyjan hvíta

átt hefur daga þá, er fagur

frelsisröðull á fjöll og hálsa

fagurleiftrandi geislum steypti?

Veit þá enginn, að oss fyrir löngu

aldir stofnuðu bölið kalda,

frægðinni sviptu, framann heftu,

svo föðurláð vort er orðið að háði?

 

Veit þá enginn, að eyjan hvíta

á sér enn vor, ef fólkið þorir

guði að treysta, hlekki hrista,

hlýða réttu, góðs að bíða?

Fagur er dalur og fyllist skógi

og frjálsir menn, þegar aldir renna.

Skáldið hnígur og margir í moldu

með honum búa, - en þessu trúið!

 

Veit þá enginn, að eyjan hvíta

átt hefur sonu fremri vonum?

Hugðu þeir mest á fremd og frægðir,

fríðir og ungir hnigu í stríði.

Svo er það enn, og atburð þenna

einn vil ég telja af hinum seinni:

Vinurinn fagri oss veik af sjónum

að vonum, því hann var góður sonur.

 

Og góður sonur getur ei séna

göfga móður, með köldu blóði,

viðjum reyrða og meiðslum marða,

marglega þjáða, og fá ei bjargað.

Guð er á himnum heima faðir

og hrelldra barna, hvað sem veldur.

Særði bróðir, siginn í værðir,

hann sá þig glöggt undir ísi bláum.




AD MATREM ORBATAM

 

Hví grátið þér

þanns í gröf hvílir,

ungan elskuson?

Örðug ganga

var oftar geymd

mörgum mæðudögum.

 

Helgur engill

hjarta saklausu

í yðar faðmi felst.

Sá mun trúfastur,

unz tími þrýtur,

lítill verndarvinur.

 

Tár þau trúlega,

er tryggð vakti,

söfnuð sjóði í

góðverka yðar

fyrir guð flytur,

sem elskar einlægt brjóst.

 

Þær munu skærstar,

er þér skýi borin

líðið til ljóss sala,

fagurt skart

yðar friðarklæðis,

gljáperlur glóa.




AÐ BÓN JÓHANNS ÁRNASONAR

 

Hér liggja sofin

und svarðarmeni

elskuð æskublóm.

Blíðari blund

að brjósti móður

svaf ei sonar auga.

 

Hannes og Pétur,

hnignir moldu að,

bræður á barnsaldri,

hvar þér nú sannið,

- því það sannið þér -

að farsæll er hver saklaus sofinn?

 

Vonarstjarna

vandamanna

skundaði að skýbaki:

Má-a maður

í moldarfjötrum

fram yfir líf líta.




VIÐ DAUÐA FRÚ GUÐRÚNAR STEPHENSEN

 

Bláa vegu

brosfögur sól

gengur glöðu skini.

Sérattu söknuð

og sorga fjöld

þeirra, er á landi lifa?

 

Gróa grös

við geisla þína

liðinna leiðum á.

En þú brosir

og burtu snýr.

Kvöldgustar kula.

 

Svo frá heimi

til himinsala

frelstar sálir fara.

Sýta syrgjendur

sóllausa daga

angurgusti í. -

 

Hver er hinn grátni,

sem að grafar beði

beygðu höfði bíður?

Elskað lík

undir köldum leir

hvílir feti framar.

 

Styðst harmþrunginn

höfðingi,

Stephensen, að steini.

Fframliðna frú,

föðurlands prýði,

syrgir svo mælandi:

 

"Sáran lét guð mig

söknuð reyna!

Verði hans vísdóms

vilji á mér!

Syrtir í heimi,

sorg býr á jörðu,

ljós á himni,

lifir þar mín von.

 

Hvar skal ég léttis

í heimi leita?

Hvar skal ég trega-

tár of fella? -

Bíða vil ég glaður,

unz brotnar fjötur

líkams, og laus

líð ég eftir þér".

 

Ó, þú máttur

og mikla von,

er þá öflgu styður!

Hjörtun hefjast,

er hetju sjá

standa eina í stríði. -




MAGNÚSARKVIÐA

 

Úti sat und hvítum

alda faldi

fjallkonan snjalla

fögur ofan lög.

Sá hún um bláan

boga loga

ljósin öll, er lýsa

leið um næturskeið.

 

Sofinn var þá fífill

fagur í haga,

mús undir mosa,

már á báru.

Blæju yfir bæ

búanda lúins

dimmra drauma

dró nótt úr sjó.

 

Hver er sá, er snörum

hugar augum

skoðar lífs leiðir,

lýð allan og tíð,

vakir og vakir,

vinnu sinnir

hrímkalda grímu

sem hagbjartan dag?

 

Fár gat svo fyrri

Frónbyggja sjón

glætt, að þeir mættu

geima skoða heima.

Fár gat svo fyrri

fornra norna

haftböndum sviptan

huga sent á flug.

 

Fár gat svo fyrri

fullhugaður bugað

illa villu,

aldaspella gjald.

Legið hefur lygi

og láðbyggja ráð

alla vega spjallað

eitri blend í sveitum.

 

Fár gat svo fyrri

fjandann anda

lestan og lostið

lygi brott úr vígi.

Hrakti sá, er vakti

meðan hölda fjöld

megindofin sefur,

marghöfðaðan varg.

 

Úti sat und hvítum

alda faldi

fjallkonan snjalla

fögur ofan lög.

Sá hún þar, er vá

að vættum hættum

íturdjarfur arfi

Ólafs und sólu.

 

Róma varð á þröm:

ruddist að studdri

fólkumdjarfur fylking

flokks óþokkans.

Hugði sá, er dugði,

fyrir hamar fram

alla saman fella

ókind á sjó.

 

Hvergi hugðist varga

við snúið lið

berast láta fyrir

bjarga rið niður.

Hremmdu þá og klemmdu,

er hrekjast tóku,

stoðir, sem að stóðu

á styrku landvirki.

 

Hvöt var aðsókn hetju,

harðnar enn senna,

ógurlegum augum

á skaut hann þá.

Stóðu þeir við stoðir,

stökk ei né hrökk,

stærri jafnt og smærri

strjúka vill ei púki.

 

Magnús gekk af megni

und merki, þjóðsterkur

láðvörður lýða,

ljóss, sér til hróss.

Skoðar hann í hraða

högum augum

tjón allt og lán

tigulegs sigurs.

 

Ríður hinn ráðgóði

á regin lygnmegins,

höggur nú og leggur,

hrekur allt og rekur.

Forkunnar forvirki

falla um grund alla.

Flýja flokkar lygi.

Fjandi stökk úr landi.

 

Skilið á, að skuli

skildi vel halda

maður fyrir móðum

mæringi, nær

aftur sækir eftir

aldyggum hal

flokkur flár nokkur

freka, sem var rekinn.

 

Skilið á, að skuli

skilja rétt vilja

frónbúar nú,

að hann fremdarheit efndi.

Dýrum blóðdreyra,

dörsæfðu fjöri,

oft hafa keyptan

ýtar sigur nýtan.

 

Úti sat und hvítum

alda faldi

fjallkonan snjalla

fögur ofan lög.

Sá hún þar er lágu

á landi og sandi

fallin með öllu

forvirkin hin styrku.

 

Hrjáð yfir láð

þá her æstur fer

og bárur brimóra

bandið auka landa,

hver er sá, er þori

heimsóknar þeim

synja, jafnt og dynja

sóttir yfir dróttir?

 

Þörf er brýn á djörfum

þegnum, er gegn

fara þori fara

flæmings afskræmi.

Þörf er og á djörfum

þegnum, er megni

sterkleg vinna stórvirki,

strita samt með viti.

 

Veit ég eitt, að vitur

vildi hann, skyldi

öll fá margbætt spjöllin

ástland hans, en brást.

Sá hann þar er lágu

á landi og sandi

fallin með öllu

forvirkin hin styrku.

 

Lýður landráður!

Láttu sjá, - vel máttu

bæta vígi, brotin

braml það við og svaml.

Lýður landráður,

léttu nú svefnhettu!

Enn er nóg að vinna,

einum er starf meinað.

 

Úti sat und hvítum

alda faldi

fjallkonan snjalla,

fögur ofan lög.

Sá hún þar á,

er eybúa grúi

mesta manns að flestu

moldu vígði hold.




Á GÖMLU LEIÐI     (1841)

 

Fundanna skært í ljós burt leið,

blundar hér vært á beði moldar,

blessaðar fært á náðir foldar,

barnið þitt sært. Ó, beiska neyð!

            *

 

Sofið er ástaraugað þitt,

sem aldrei brást að mætti mínu.

Mest hef ég dáðst að brosi þínu.

Andi þinn sást þar allt með sitt.

 

Stirðnuð er haga höndin þín,

gjörð til að laga allt úr öllu,

eins létt og draga hvítt á völlu

smámeyjar fagurspunnið lín.

 

Vel sé þér, Jón, á værum beð,

vinar af sjónum löngu liðinn,

lúður á bón um himnafriðinn.

Kalt var á Fróni, Kjærnested!

            *

 

Slokknaði fagurt lista ljós.

Snjókólgudaga hríðir harðar

til heljar draga blómann jarðar.

Fyrst deyr í haga rauðust rós.




SÉRA STEFÁN PÁLSSON

 

"Móðir og faðir

mjúk og ástríkur

yfirgáfu þig

á æskuskeiði".

En guð þín geymdi

og gæðafjöld,

lán og lífsfögnuð

ljúflega veitti.

 

Treystir þú og fólst þig

hans tryggri hendi,

ungur þjónn

hans orða heilagra.

Nú ertu leiddur

lífsbraut hreina

alla að morgni

eilífðardags.

 

Hvað er skammlífi?

Skortur lífsnautnar,

svartrar svefnhettu

síruglað mók.

Oft dó áttræður

og aldrei hafði

tvítugs manns

fyrir tær stigið.

 

Hvað er langlífi?

Lífsnautnin frjóva,

alefling andans

og athöfn þörf.

Margoft tvítugur

meir hefur lifað

svefnugum segg,

er sjötugur hjarði.

 

Vel sé þér, vinur,

þótt vikirðu skjótt

Frónbúum frá

í fegri heima.

Ljós var leið þín

og lífsfögnuður,

æðra, eilífan

þú öðlast nú.

 

Oft kvaðstu áður

óskarómi

heimfýsnarljóðin

hugum þekku.

Vertu nú sjálfur

á sælli stund

farinn í friði

til föðurhúsa.




VIÐ JARÐARFÖR JÓNS SIGHVATSSONAR

 

Dýrðlegt er að sjá,

eftir dag liðinn,

haustsól brosandi

í hafið renna.

Hnígur hún hóglega

og hauður kveður

friðarkossi

og á fjöllum sezt.

 

Stíga þá stjörnur,

stórmargur her,

alskærar upp

af austurstraumum,

blysum blikandi

um boga heiðan

salar sólheima

á svalri nóttu.

 

Vaka þær og vaka

og veralda fjöld

sáu og sjá munu,

systur álfröðuls.

Sofnar ei og sofnar ei,

þótt sígi til viðar,

sælust dagstjarna, -

sést hún enn að morgni.

 

Svo er um ævi

öldungmanna

sem um sumar-

sól fram runna.

Hníga þeir á haustkvöldi

hérvistardags

hóglega og blíðlega

fyrir hafsbrún dauða.

 

Vaka þá og skína

á vonarhimni

alskærar stjörnur,

anda leiðtogar:

Traust og trú

og tryggrar speki

augað ólygna

og andarnir lifa!

 

Gráti því hér enginn

göfugan föður,

harmi því hér enginn

höfðingja liðinn.

Fagur var hans lífsdagur,

en fegri er upp runninn

dýrðardagur hans

hjá drottni lifanda.

 

Það var Jón Sighvatsson,

sofnaði prúðmenni.

Gekk hann til grafar

í góðri elli.

Geymd verður minning

göfugs stórbónda

í blessun hjá börnum

búanda lands.

 

Menjar skulu merkis-

mannsins frábæra

lifa og blómgast

í landi voru.

Dáðar og dugnaðar,

dyggðar hvers konar,

frægðar og frama

fyrirmynd hann var.

 

Stríð er starf vort

í stundarheimi,

berjumst því og búumst

við betri dögum.

Sefur ei og sefur ei

í sortanum grafar

sálin, - í sælu

sést hún enn að morgni.




GUÐMUNDUR KAUPMAÐUR GUÐMUNDSSON

Undir nafni Péturs Guðmundssonar, bróður hans

 

"Leiður er mér sjávar sorti

og sólgáruð bára",

síðan barma brutu

blíðan mér frá síðu.

Algildum hafa öldur

ótrúar gröf búið,

grimmar djúpt í dimmum

dauðasal hann falið.

 

"Eigi mega á ægi

ógrátandi líta"

móðir, systur, síðan

sjá ei bróður góðan.

Löngum sjá þær lengi

lauguðum sjónbaugum

öldur á og leita

að þeim, er nam staðar.

 

Einatt úti sýnist

undir land á stundum

seglum skautuð sigla

sæhind þægum vindi.

Það er ei hann, sem fanna

hallar leið að fjalli.

Þoka er það, sem rýkur,

þýð, á mari víðum.

 

"Sól gengur síð undir Múla,

svo langar þig þangað",

ein sem ástin bezta

ól á föðurbóli.

Hver veit, hve langt leita

leiðar þarf nú arfi

hrelldrar móður, að kveldi

hennar í faðm renna?

 

Varð ekki í grænum garði

grafar auðið þeims dauða

greip á dökku djúpi

drómi, lífs úr blóma.

Blæju bláa ægir

breiddi yfir þig leiddan,

frændi, fyrr sem undir

fold og seimi heima.

 

Seggir af harmi hyggja

helzt eiga sem mega,

stutta stund að létta

starfa sinna, en minnast

eg með ástartrega

ætíð hlýt - því bætist

aldrei það er ég þolda -

þín, minn bróðir góður.




TIL GÍSLA THORARENSENS

 

við lát móður hans

 

Þá saztu úti undir húsagarði,

en eftir litla stund hún kom í móti

þér, sem að áður varst með sorg í sinni,

og sagði: "Réttu koss að móður þinni".

 

Og nú er aftur hryggð í huga þér,

en hversu þyngri léttum drengjatárum!

Nú skilst þér, vinur, "einmana" hvað er,

þar einn þú hrekst í dimmum harmabárum.

Nú veiztu, hvernig hjartað brjóstið ber,

er blóðið logar þar í djúpum sárum,

og aldrei kemur oftar þig að hugga

þín elsku móðir, falin dauðans skugga.

 

Það svíður, - aldrei oftar líta fær

þú augna ljósið fyrsta ag skærsta þinna.

Ó, hvað er vorið, meðan moldin grær

á móður leiði? - Til hvers er að vinna?

Það svíður: Aldrei oftar, vinur kær,

þú athvarf skalt í móður skjóli finna.

- Harmaðu þreyttan þig á nótt og degi

í þögn og kyrrð, svo hryggðin sigra megi.




EFTIR MAREN HAVSTEEN

 

Sem þá á vori sunna hlý

sólgeislum lauka nærir

og fífilkolli innan í

óvöknuð blöðin hrærir,

svo vermir fögur minning manns

margt eitt smáblóm um sveitir lands,

frjóvgar og blessun færir.




MÓÐURMISSIR

 

fyrir J. P. Havsteen

 

Leiði minnar móður,

- mold grær holdi kæru,

andi sæll með öndum

unir - sæt tár væta.

Blessi jörð, en verðum

vinnu dýrri sinna,

hæstur guð, sem mesta

hylur von góðs sonar.




FERÐALOK

 

Ástarstjörnu

yfir Hraundranga

skýla næturský.

Hló hún á himni,

hryggur þráir

sveinn í djúpum dali.

 

Veit ég, hvar von öll

og veröld mín

glædd er guðs loga.

Hlekki brýt ég hugar

og heilum mér

fleygi faðm þinn í.

 

Sökkvi eg mér og sé ég

í sálu þér

og lífi þínu lifi.

Andartak sérhvert,

sem ann þér guð,

finn ég í heitu hjarta.

 

Tíndum við á fjalli,

tvö vorum saman,

blóm í hárri hlíð.

Knýtti ég kerfi

og í kjöltu þér

lagði ljúfar gjafir.

 

Hlóðstu mér að höfði

hringum ilmandi

bjartra blágrasa,

einn af öðrum,

og að öllu dáðist,

og greipst þá aftur af.

 

Hlógum við á heiði,

himinn glaðnaði

fagur á fjalla brún.

Alls yndi

þótti mér ekki vera

utan voru lífi lifa.

 

Grétu þá í lautu

góðir blómálfar,

skilnað okkarn skildu.

Dögg það við hugðum,

og dropa kalda

kysstum úr krossgrasi.

 

Hélt eg þér á hesti

í hörðum straumi,

og fann til fullnustu,

blómknapp þann gæti

eg borið og varið

öll yfir æviskeið.

 

Greiddi eg þér lokka

við Galtará

vel og vandlega.

Brosa blómvarir,

blika sjónstjörnur,

roðnar heitur hlýr.

 

Fjær er nú fagurri

fylgd þinni

sveinn í djúpum dali.

Ástarstjarna

yfir Hraundranga

skín á bak við ský.

 

Háa skilur hnetti

himingeimur,

blað skilur bakka og egg.

En anda, sem unnast,

fær aldregi

eilífð að skilið.




LA BELLE

 

Mín er meyjan væna

mittisgrönn og fótnett,

bjarteyg, brjóstafögur,

beinvaxin, sviphrein.

 

Hvít er hönd á snótu,

himinbros á kinnum,

falla lausir um ljósan

lokkar háls inn frjálsa.




SÖKNUÐUR

 

Man ég þig, mey,

er hin mæra sól

hátt í heiði blikar.

Man ég þig, er máni

að mararskauti

sígur silfurblár.

 

Heyri ég himinblæ

heiti þitt

anda ástarrómi.

Fjallbuna þylur

hið fagra nafn

glöð í grænum rinda.

 

Lít ég það margt,

er þér líkjast vill

guðs í góðum heimi:

brosi dagroða,

blástjörnur augum,

liljur ljósri hendi.

 

Hví hafa örlög

okkar beggja

skeiði þannig skipt?

Hví var mér ei leyft

lífi mínu

öllu með þér una?

 

Löngum mun ég,

fyrr hin ljósa mynd

mér úr minni líði,

á þá götu,

er þú ganga hlýtur,

sorgaraugum sjá.

 

Sólbjartar meyjar,

er ég síðan leit,

allar á þig minna.

Því geng ég einn

og óstuddur

að þeim dimmu dyrum.

 

Styð ég mig að steini,

stirðnar tunga,

blaktir önd í brjósti.

Hnigið er heimsljós,

himinstjörnur tindra. -

Eina þreyi ég þig.




ÁSTA

 

Ástkæra, ylhýra málið,

og allri rödd fegra,

blíð sem að barni kvað móðir

á brjósti svanhvítu,

móðurmálið mitt góða,

hið mjúka og ríka,

orð áttu enn eins og forðum

mér yndið að veita.

 

Veiztu það, Ásta, að ástar

þig elur nú sólin?

Veiztu, að heimsaugað hreina

og helgasta stjarnan

skín þér í andlit og innar

albjört í hjarta,

vekur þér orð, sem þér verða

vel kunn á munni?

 

Veiztu, að lífið mitt, ljúfa,

þér liggur á vörum?

Fastbundin eru þar ástar

orðin blessuðu.

Losa þú, smámey, úr lási

lítinn bandingja!

Sannlega sá leysir hina

og sælu mér færir.




ÉG BIÐ AÐ HEILSA

 

Nú andar suðrið sæla vindum þýðum.

Á sjónum allar bárur smáar rísa

og flykkjast heim að fögru landi ísa,

að fósturjarðar minnar strönd og hlíðum.

 

Ó, heilsið öllum heima rómi blíðum

um hæð og sund í drottins ást og friði.

Kyssið þið, bárur, bát á fiskimiði.

Blásið þið, vindar, hlýtt á kinnum fríðum.

 

Vorboðinn ljúfi, fuglinn trúr, sem fer

með fjaðrabliki háa vegaleysu

í sumardal að kveða kvæðin þín!

Heilsaðu einkum, ef að fyrir ber

engil með húfu og rauðan skúf, í peysu.

Þröstur minn góður, það er stúlkan mín.




STÖKUR

 

Enginn grætur Íslending

einan sér og dáinn.

Þegar allt er komið í kring,

kyssir torfa náinn.

 

Mér er þetta mátulegt,

mátti vel til haga,

hefði ég betur hana þekkt,

sem harma ég alla daga.

 

Lifðu sæl við glaum og glys,

gangi þér allt í haginn.

í öngum mínum erlendis

yrki ég skemmsta daginn.

 

Sólin heim úr suðri snýr,

sumri lofar hlýju.

Ó, að ég væri orðinn nýr

og ynni þér að nýju!




VÍSUR ÍSLENDINGA

 

Hvað er svo glatt sem góðra vina fundur,

er gleðin skín á vonarhýrri brá?

Eins og á vori laufi skrýðist lundur,

lifnar og glæðist hugarkætin þá.

Og meðan þrúgna gullnu tárin glóa

og guðaveigar lífga sálaryl,

þá er það víst, að beztu blómin gróa

í brjóstum, sem að geta fundið til.

 

Látum því, vinir, vínið andann hressa,

og vonarstundu köllum þennan dag,

og gesti vora biðjum guð að blessa

og bezt að snúa öllum þeirra hag.

Látum ei sorg né söknuð vínið blanda,

þó senn í vinahópinn komi skörð,

en óskum heilla og heiðurs hverjum landa,

sem heilsar aftur vorri fósturjörð.

 

Já, heill og heiður, Halldór okkar góður!

Þú hjartans beztu óskum kvaddur sért,

því þú ert vinur vorrar gömlu móður

og vilt ei sjá, að henni neitt sé gert.

Gakktu með karlmannshug að ströngu starfi,

studdur við dug og lagasverðið bjart,

og miðla þrátt af þinnar móður arfi

þeim, sem að glata sínum bróðurpart.

 

Og heill ag heiður, hinir landar góðu,

sem hólmann gamla farið nú að sjá,

þar sem að vorar vöggur áður stóðu

og vinarorðið fyrst á tungu lá.

Hamingjan veiti voru fósturláði,

svo verði mörgum deyfðarvana breytt,

allan þann styrk af ykkar beggja ráði,

sem alúð, fjör og kraftar geta veitt.

 

Það er svo tæpt að trúa heimsins glaumi,

því táradöggvar falla stundum skjótt,

og vinir berast burt á tímans straumi,

og blómin fölna á einni hélunótt. -

Því er oss bezt að forðast raup og reiði

og rjúfa hvergi tryggð né vinarkoss,

en ef við sjáum sólskinsblett í heiði

að setjast allir þar og gleðja oss.

 

Látum því, vinir, vínið andann hressa

og vonarstundu köllum þennan dag,

og gesti vora biðjum guð að blessa

og bezt að snúa öllum þeirra hag.

Því meðan þrúgna gullnu tárin glóa

og guðaveigar lífga sálaryl,

þá er það víst, að beztu blómin gróa

í brjóstum, sem að geta fundið til.




KVEÐJA ÍSLENDINGA TIL SÉRA ÞORGEIRS GUÐMUNDSSONAR
                  (26. apríl 1839)

 

Nú er vetur úr bæ,

rann í sefgrænan sæ

og þar sefur í djúpinu væra.

En sumarið blítt

kemur fagurt og frítt

meður fjörgjafarljósinu skæra.

 

Brunar kjóll yfir sund,

flýgur fákur um grund,

kemur fugl heim úr suðrinu heita.

Nú er vetur úr bæ,

rann í sefgrænan sæ,

nú er sumrinu fögnuð að veita.

 

Verum röskir í dag,

kveðum víkingalag,

svo menn viti vér ætlum að berjast.

Herjum flöskurnar á,

og það fari sem má,

og þeir falli, sem ná ei að verjast.

 

Verum glaðir í dag,

er í vinar vors hag

hefur veröldin maklega gengið.

Senn er Glólundur grænn,

senn er Grashagi vænn,

Þar mun gaman að reika yfir engið.

 

Þó vér skiljum um stund,

þá mun fagnaðarfund

okkur fljótt bera aftur að höndum,

því að hjólið fer ótt,

því að fleyið er fljótt,

er oss flytur að Glólundar ströndum.

 

Þegar lauf skrýðir björk,

þegar ljósgul um mörk

rennur lifandi kornstanga móða,

þá mun farið af stað,

þá mun þeyst heim í hlað

til hans Þorgeirs í lundinum góða.

 

Þá mun sjón verða að sjá,

hvernig hirðinum hjá

þar í haganum sauða þrífst fjöldinn.

Þá mun riðið í lund

til að stytta sér stund,

þá mun staupunum glamrað á kvöldin.

 

Farðu glaður af stað,

leiði gæfan í hlað

þig á Glólundar hagsæla inni.

Vertu, Þorgeir vor, sæll!

Vertu, vinur vor, sæll!

Þetta veri vort skilnaðarminni.

 

Hafðu þökk fyrir allt,

er þú varst oss ávallt!

Nú mun vandhæfi slíkan að finna.

Veiti hamingjan þér

það, sem hugsum nú vér,

góði hugljúfinn bræðranna þinna!




TIL KEYSERS

 

Þó landa hringur bylgjum blám

ey vora í faðmi feli víðum,

en fjarri þú hjá vinum blíðum

á móðurjarðar kætist knjám,

mundu þá samt, að eitt það er

ígildi snoturt fegri rósa,

Gleymdu-mér-ei, sem grær eins hér

á grundu kaldri norðurljósa.




OCCIDENTE SOLE
      Ad amicum

            Ille dies utramque ducet ruinam.
                  Horats.

 

Við skulum sól

sömu báðir

hinzta sinni

við haf líta.

Létt mun þá leið

þeim, er ljósi móti

vini studdur

af veröld flýr.




RITAÐ Í MINNINGABÓK N. K.

 

Sérattu Snæfells

snjóvga tind,

sólu roðinn,

sveiptan þoku,

stjörnu skininn,

á strönd bíða,

björgum studdan standa?

 

Fyrr man hinn ljósi

af landtöngum

fjallafoldar

fósturjarðar

vörður víkja

en ég, vinur, þér

hjartafólgnum

úr hug sleppi.




TIL FINNS MAGNÚSSONAR

 

Gleðji þig guðsstjörnur,

sem gladdi bezt

mig, og mörgu sinni,

vegstjarnan fagra

vizku þinnar,

ástjarðar ljúfasta ljós!




KVEÐJA ÍSLENDINGA TIL ALBERTS THORVALDSENS

 

Í höfum norður

við himin gnæfir

eyja ísi skyggnd

og eldi þrungin.

Þar rís hin fagra

feðra þinna

móðurmold

úr marar skauti.

 

Fjöld sá hún frægra

fólkbetrunga.

Var-a þeim vizku

vant né snilli.

Þó hefur engi

annar sem þú

frægðargeisli

yfir fold þá skinið.

 

Sæl þættist hún,

ef hún sjá mætti

yndi fegurst

augna sinna.

Sæl þættist hún,

ef hún sjálf mætti

frægð þá fullþakka;

er hún fékk af þér.

 

Hver hefur dýrra

af drottni þegið

annar og unnið

erindi þér?

Veitti þér fulla

fegurð að skoða

himna höfundur,

heimi veittir þú.

 

Ein situr úti

yfir öldugeimi

fósturfold

feðra þinna.

Hefur né eina

augum litið

lífmynd ljúfa,

er þú leiddir fram.

 

Vittu samt, að þar

á vörum lifir

broshýrra barna

og blíðra meyja

heitið heimfræga,

er heyrir hver

móður margnefna

mögur í landi.

 

Ó, að þú mættir

augum leiða

landið loftháa

og ljósbeltaða,

þar sem um grænar

grundir líða

elfur ísbláar

að ægi fram.

 

Þar er Heklufjall

og Hofsjökull,

Balljökull, Bláfell

og Baulutindur,

Hólmur, Hegranes

og Hlíðin góða,

þar sem enn byggja

ættmenn þínir.

 

Myndi þá hinn mikli

mögur Þorvaldar

kynland sitt kenna

og karlmannlegt þykja.

Tign býr á tindum,

en traust í björgum,

fegurð í fjalldölum,

en í fossum afl.

 

Myndu þá sveinar

og meyjar bláeygar

Snælands hins snjókrýnda

snúast þér í móti,

frænda færandi

frægstum í heimi

barnslegar ástir,

sem beztar kynnu.

 

Og feður harðhendir

hraustra drengja

og mæður málblíðar

mundhvítra snóta

blessa þann, er bjó

börnum þeirra

fyrirmynd fegursta

frægðar að leita.

 

Og þó und sólu

suðurheima

eyðir þú ævi

að alföðurs vild,

ann þér um aldur

Ísafoldar

sonur og dóttir,

meðan sær dunar.




ÞÖKK ÍSLENDINGA TIL ALBERTS THORVALDSENS

 

"Ein situr úti

yfir öldugeimi

fósturfold

feðra þinna.

Hefur né eina

augum litið

lífmynd ljúfa,

er þú leiddir fram".

 

Svo kvað á hausti

hrímgrundar sjöt,

kynlanda kærstum,

þá er kveðju flutti,

vitandi víst

um vingjöf þína,

dulin, hvað dveldi

dýrgrip á leið.

 

Nú hefur bætta

sá, er bezt um kunni,

eftirþrá

augna vorra.

Samir því að sæma

þann, er senda lét

vonar fylling,

vorþökkum með.

 

Ungir og aldnir

andvirki frá

gangið að skoða

í guðs musteri!

Skín þar hin helga

á höggnum steini

- ljóstær lífsbrunnur -

laug sáttmála.

 

Hver hefur leiddar

fyrir líkams augu

myndir guðlegar

musterið í?

Hefji höfuð sín

hingað farinn

lýður og líti

lotningu með!

 

Sjáið hér fegursta

friðarmynd, -

blíða Maríu

með barnið á skauti.

Hallast að góðrar

guðsmóður knjám

ungur Jóhannes

og ástarblíður.

 

Sjáið ánni í

ailra manna

lausnara ljúfan

og líknarskæran

skírn að skírast,

áður skepnu sína

guði vinni,

þá er glötuð var.

 

Sjáið ennfremur

ástvin beztan

barnanna ungu,

er hann blessar þau.

"Leyfið þeim", segir

hinn líknarfulli,

"öllum hjá mér

athvarfs að leita".

 

Hver sá í huga

svo heilög tíðindi?

Hver lét þau stíga

af steininum fram?

Hver hefur leiddar

fyrir líkams augu

myndir guðlegar

musterið í?

 

Hefji höfuð sín

hingað farinn

lýður og lesi

letur á steini.

Englar alskærir

og ástum bundnir

líða þar yfir, -

en letrið greinir:

 

"Reist smíð þessa

í Róm suður

Albert Thorvaldsen

fyrir árum tólf,

ættjörðu sinni,

Ísalandi,

gefandi hana

af góðum hug".

 

Albert Thorvaldsen

ættjörðu gaf.

Hve skal ættjörð hans

Alberti þakka?

Breiðar eru bárur

að borgum fram,

frændinn fjarlægur

feðra láði.

            *

 

Þá væri launað,

ef þú líta mættir

ásján upp lyfta

ungrar móður,

þar sem grátglaður

guði færir

barn sitt bóndi

að brunni sáttmála.




KVEÐJA TIL UPPSALA - FUNDARINS 1843

 

"Bræður munu berjast

og að bönum verða",

ógnar hin aldna spá.

Fram komu fyrr,

og að fullu sé!

öll þau orð völu.

 

Fundizt hafa bræður

við Fýrisá,

faðmast fóstbræður.

Tryggðum treystust,

trausti bundust

synir samþjóða.

 

Ást mætir ást

og afli safnar

meir en menn viti.

Margur dropi

verður móða fögur

og brunar að flæði fram.

            *

 

Eldur er í norðri,

ey hefur reista

móðir yfir mar,

beltað bláfjöllum,

blómgað grasdölum,

faldað hvítri fönn.

 

Búa þar og rækja

bræður yðrir

forna frændsemi,

muna, þótt margt

hafi milli borið,

ættstofn allra vor.

 

Kveð ég yður, unga

austmenn samhuga,

vel fyrir vora hönd.

Kveð ég yður kossi

kærra vona

og handar heitbandi.

 

Kref ég yður arfs

og ættartrausts,

bróðurbands og tryggða

sem fremst þér vitið,

að föðurleifðar

vorrar vel gættum.

            *

 

Blaðist æ og blómgist

til blessunar

viður vináttu,

sem góður andi

gróðursetti

yðar á Óðinshæð.

 

Hreysti, ráðsnilli

og hugprýði

vina styðji von.

Sigri sannindi

ag samheldi.

Ást guðs öllum hlífi!




LEIÐARLJÓÐ TIL HERRA JÓNS SIGURÐSSONAR ALÞINGISMANNS

 

Byr um gráð þig beri

bugþægur, flugnægur.

Frói þér á flóa

fundur Ísagrundar.

Sjáðu land, er leiðir

ljós um bláa ósa

glöðust sól, og glæðir

Glámutind í vindum.

 

Tygja þá, og teygja

tá láttu jó gráan,

hvítur hæfir snotrum

hestur framagesti.

Móður fyrst og föður

finndu, - svo í skyndi

reið um háar heiðar

hertu slyngur að þingi.

 

Hyggjum víst, að vestan

ver ókunnan beri,

járnum jörðu spornar

jór að klifi stóru.

Þá er sem að sjáum:

sveif bifan þig yfir

hvarmahreggs, á barmi

háum Almannagjáar.

 

Breiðir kvöldið blíða

bláan yfir sjáinn

ljósa blæju, hýsa

hængir í marsængu.

Hátt um hraunið kletta

hylja runnar, dylja

kjarngrös kaldar firnir,

knýr ramur foss hamar.

 

Búðafjöldinn báða

bakka fríða skrýðir

Öxarár. En vaxa

eina þar um steina

möðrur mjög, og öðrum

mjúk túnblæja hjúkrar,

hunangsfluga holu

hyggin marga byggir.

 

Autt er enn að mönnum

Alþingi, - talslyngra

hölda, hvað mun valda?

Hafa reiðir tafizt?

Nei, ef satt skal segja,

sunnanfjalls þeir spjalla.

Þingið fluttu þangað

þeir á kalda eyri.

 

Hlýjan bústað býja

biðjum þér að liði

verða. Þiggðu værðir

værar á grund kærri.

Elt svo hina! Haltu

hugprúður til búða

Víkur. - Við þig leiki

völin á mölinni.




VIÐ BURTFÖR STIFTAMTMANNS HOPPE FRÁ ÍSLANDI Í ÁGÚST 1829

Undir skólans nafni

 

Þökk sé þér, vinur,

velgjörari,

skjöldur skóla vors.

Oss var ásjá þín

oftar reynd

en að hún oss gleymzt geti.

 

Glaðir vórum,

og þú gladdist með, -

vórum sjúkir hið sama.

Þá kom hönd þín

hjálp að rétta,

fremst sem góður gat.

 

Höfum-at annað

til endurgjalds

þér en þakkir sýna,

og að brúka,

bezt sem vitum,

allt, er veittir vel.

 

En landsins faðir,

sem lagði þér

verðug völd í skaut,

metur mannkosti

að maklegleikum, -

heiðri og hylli launar.

 

Spyrnir ey

við ísafjötrum,

sér á suðurvegu:

Hví ertu, Fjeldsted;

foldar ljós,

senn af sjónum liðinn?

 

Má-a landi

löngum tölum

söknuð sárri vekja.

Brosa vinir,

þó und brjósti sé

hjarta harmi spennt.

 

Nú hefur Esja

aldið höfuð

skýjatrefli skautað.

Byltast bólstrar,

því á bröttum tind

beina byrir flug.

 

Ríður Rán

á reyðar baki,

dökkar dætur rísa.

Sú skal sveit

yfir svalan mar

leiða landsins vin.

 

Flokk sé ég annan

til fylgdar þér,

sé ég skærri skara:

Það eru góðverk

gjörð í landi,

þakkir þeirra, er nutu.

 

Svo hefur gömul

úr garði búa

móðir viljað mög.

Heill far þú, Hoppe!

Hjá oss skal

nafn þitt niðjum gefið.

 

Líttu mót vestri

yfir ljósum tind

Snæfells stjörnu blika!

Það er arðstír þinn,

hvers aðalskin

bíður betri daga.

 

Hann oss lýsir,

meðan land byggist.

En ef það í sjó um sígur,

himinvængjað

man ið helga ljós

til hærri heima fljúga.




HVÍ SKYLDI ÉG EI VAKNA VIÐ?

 

Hví skyldi ég ei vakna við

og verki tömu sinna?

Veit ég, að stuttri stundarbið

stefin mín engir finna.

En fyrst þú gazt svo góðs til mín,

get ég þá sleppt að minnast þín,

ættprýði mín og minna?

 

Man ég þá nefndi máttarbaðm

mætan, er geði ljúfu,

þegar hún hvarf í föðurfaðm,

flugmóða varði dúfu.

Hann hefur blessað barnið sitt.

Blómin þín skrýða landið mitt,

þegar ég bý í þúfu.




TIL MÓÐUR MINNAR

 

Ég veit það eitt, að enginn átti

aðra eins móður. Feðra gróða

safnaði guð, af ástar efni

aldin spratt, og feðra valdi.

Svo er orðin í Eyjafirði

ættin mín, að frændur þína

lengi mun, meðan lífið yngist,

landið kjósa sér að hrósi.

 

Ég þakka þér allt, og enn þótt ekki

alaugun sjái leiðir háar

sonanna beztu, sem að treysta

sannlega verði að þjóðarranni,

veit ég og skil ég samt, í sveitum

svo muni vakna öld, að rakni

hnúturinn versti og börnin beztu

blessi landið, firrist grandi.




AD AMICUM

 

Ár var alda,

þá er endurborin

fold in fjallsetta

í fyrsta sinn

veltast tók völ

um vegu ókunna

að orði alvalds,

sem allt um skóp.

 

Sveipuð saman

hin svása nótt

í ægi faldist,

þá er álfröðull

hóglega hófst

of heiðarbrún,

hlógu hlíðar

við himinljósi.

 

Þá var gaman,

er um grænan dal

féllu fagrar ár

fiskum kvikar,

en íturfagur

í eyrarbót

söng svanaflokkur

sætum rómi.

 

Unað óþekktum

og undran fylltur

maður inn fyrsti

und meiði hám

einn saman stóð,

augum leiddi

nýja náttúru

og nöfnum hét.

 

Aldin, akur

íturbleikur,

fögur eik,

fugl kvakandi,

fallandi foss

og fjallbuna,

hestur, naut

og heiðardýr

hlutu hvert um sig

heiti þaðan.

 

Einn saman maður,

engum þekktur,

unaðs óskipts,

er yfir bjó,

nauðgur um naut

og naut aðeins

helftar einnar

þess, er allan hafði.

 

Fyrir því fór

fjalli gnæfanda

hug sinn telja,

en háðskur mót.

ómur orðvani

eyra hrærði.

Það var bergmál

frá blám tindi.

 

Þá sá alfaðir,

sem öllu stýrir,

grát í auga

hins einmana,

og af forsælu

fram kallaði

brosfagra brúði.

Þá varð brjósti létt.

 

Eyddust aldir,

ár um hvurfu.

Fjölguðu þá

og færðust út

mennskir megir

und miðgarði.

Frændur fjarlægir

að fullu gleymdust.

 

Þá sá alfaðir,

að ónóg var

brúðar ást

eða blóðskylda

þungar raunir

þjáðra manna

allar að létta

und oki lífs.

 

Elskan eilífa,

allt sjáandi,

miskunnar hrærðist

yfir mannsins neyð.

Sá var einn,

að hún ofan sendi,

helgur engill.

Það var hulið ráð.

 

Vindur þagði,

vötn stöðvuðu

beljandi straum.

Frá blásölum himins

ský skinfagurt

skærum loga

leið yfir loft

und ljósri mynd.

 

Það var vinátta,

sem á vængjum friðar

hné frá himni

í helgum blæ.

Fagnaði fold.

Fylltust gleði

efri loft

og undirdjúp.

Sá var fyrstur nefndur

sumardagur.

 

Hreinlynd hjörtu

og hugarprúð

ást einlægri

æðri kynja

ylnuðu þá,

er um aldir síðan

vóx, við hélzt.

Þaðan er vinur um kominn.

            *

 

Heim sé ég hverfa

á himinásum.

Rennur sumar-

sól hin fyrsta,

umgenginna

sem alda mér,

minning vekur

og margs, sem áður

brá minni blíðu

barns gleði.

 

Ungur var ég forðum, -

fór ég einn saman

föður sviptur,

er mér fremst unni.

Þannig liðu

langir dagar,

meini blandnir

á marga lund.

 

Fluttu mig forlög

um fjöll suður

einn, ókunnan,

alls þurfanda.

Máttat eg móður

mál um nema,

máttat eg systur

mína sjá,

þá var mér bróðir

blíður horfinn.

            *

 

Þá varst það þú,

er ég þegjandi

aðgætnu auga

einatt leiddi.

Það sagði mér hugur,

að þar myndi

viður vaxa,

er eg vænti af skjóls.

 

Sátum við tveir

við sjó löngum

og sáttir á

sundi lékum.

Þótti mér þá

sem við þreyta myndum

burt veltandi yfir

bylgjur lífs

einum hug

mót örlaga straumi.

 

Þá varst það þú,

er ég þegjandi

valdi mér

að vini fyrstum.

Síðan ég hef

sælla stunda

allmargra notið

ama horfinn,

bezti Gísli,

að brjósti þér. -

 

Þess ég nú minnumst,

er þetta er

sigurdagur þess,

er sendi himinn

engil ofan

upp að ræta

harma gras

úr hyggju reit

andvarpandi

aumra manna.

 

Hvað mér þá fyrr

í hug koma

skyldara myndi

eður skapi nær

óskar orð

en að árna góðs

þeims mér að vini

veittan hefur?

 

Má ég alda

ókominna

orð um nema,

en þau að eyrum mér

berast brotin,

sem brimhviður

ómi álengdar

við enda nætur.

 

Sé ég örlög

ýmisleitan

okkur ókominn

aldur skapa, -

en það óskýrt

að augum mér

kemur líkt sem

á köldu hausti

stjörnuglampi

af sléttum sjó.

 

Hlægir mig nú það,

er mig hrelldi áður

ungan of mjög,

þá er ég fór einn saman.

Gott er að ganga

geði kvíðlausu

ófarið, örstutt,

æviskeið. -




UM HANA SYSTUR MÍNA

 

Sáuð þið hana systur mína

sitja lömb og spinna ull?

Fyrrum átti eg falleg gull.

Nú er ég búinn að brjóta og týna.

 

Einatt hefur hún sagt mér sögu.

Svo er hún ekki heldur nízk:

hún hefur gefið mér hörpudisk

fyrir að yrkja um sig bögu.

 

Hún er glöð á góðum degi,

glóbjart liðast hár um kinn,

og hleypur, þegar hreppstjórinn

finnur hana á förnum vegi.




HEIÐLÓARKVÆÐI

 

Snemma lóan litla í

lofti bláu "dírrindí"

undir sólu syngur:

"Lofið gæzku gjafarans,

grænar eru sveitir lands,

fagur himinhringur.

 

Ég á bú í berjamó,

börnin smá, í kyrrð og ró,

heima í hreiðri bíða.

Mata ég þau af móðurtryggð,

maðkinn tíni þrátt um byggð

eða flugu fríða".

 

Lóan heim úr lofti flaug,

ljómaði sól um himinbaug,

blómi grær á grundu,

til að annast unga smá. -

Alla étið hafði þá

hrafn fyrir hálfri stundu!




MÓÐURÁST

 

Fýkur yfir hæðir og frostkaldan mel,

í fjallinu dunar, en komið er él,

snjóskýin þjóta svo ótt og svo ótt.

Auganu hverfur um heldimma nótt

vegur á klakanum kalda.

 

Hver er in grátna, sem gengur um hjarn,

götunnar leitar, og sofandi barn

hylur í faðmi og frostinu ver,

fögur í tárum? En mátturinn þver.

Hún orkar ei áfram að halda.

 

"Sonur minn góði! Þú sefur í værð,

sérð ei né skilur þá hörmunga stærð,

sem að þér ógnar og á dynja fer.

Eilífi guðssonur, hjálpaðu mér

saklausu barninu að bjarga.

 

Sonur minn blíðasti, sofðu nú rótt.

Sofa vil ég líka þá skelfingarnótt.

Sofðu! Ég hjúkra og hlífi þér vel.

Hjúkrar þér móðir, svo grimmasta él

má ekki fjörinu farga".

 

Fýkur yfir hæðir og frostkalda leið,

fannburðinn eykur um miðnæturskeið.

Snjóskýjabólstrunum blásvörtu frá

beljandi vindur um hauður og lá

í dimmunni þunglega þýtur.

 

Svo, þegar dagur úr dökkvanum rís,

dauð er hún fundin á kolbláum ís.

Snjóhvíta fannblæju lagði yfir lík

líknandi vetur, en miskunnarrík

sól móti sveininum lítur.

 

Því að hann lifir og brosir og býr

bjargandi móður í skjólinu hlýr,

reifaður klæðnaði brúðar, sem bjó

barninu værðir og lágt undir snjó

fölnuð í frostinu sefur.

 

Neisti guðs líknsemdar, ljómandi skær,

lífinu beztan er unaðinn fær,

móðurást blíðasta, börnunum háð,

blessi þig jafnan og efli þitt ráð

guð, sem að ávöxtinn gefur.




ÓHRÆSIÐ

 

Ein er upp til fjalla,

yli húsa fjær,

út um hamra hjalla,

hvít með loðnar tær,

brýzt í bjargarleysi,

ber því hyggju gljúpa,

á sér ekkert hreysi

útibarin rjúpa.

 

Valur er á veiðum,

vargur í fuglahjörð,

veifar vængjum breiðum,

vofir yfir jörð,

otar augum skjótum

yfir hlíð og lítur

kind, sem köldum fótum

krafsar snjó og bítur.

 

Rjúpa ræður að lyngi,

- raun er létt um sinn, -

skýzt í skafrenningi

skjótt í krafsturinn,

tínir mjöllu mærri

mola, sem af borði

hrjóta kind hjá kærri,

kvakar þakkarorði.

 

Valur í vígahuga

varpar sér á teig,

eins og fiskifluga

fyrst úr löngum sveig

hnitar hringa marga.

Hnífill er að bíta.

Nú er bágt til bjarga,

blessuð rjúpan hvíta!

 

Elting ill er hafin.

Yfir skyggir él.

Rjúpan vanda vafin

veit sér búið hel.

Eins og álmur gjalli,

örskot veginn mæli,

fleygist hún úr fjalli

að fá sér eitthvert hæli.

 

Mædd á manna bezta

miskunn loks hún flaug,

inn um gluggann gesta

guðs í nafni smaug.

Úti garmar geltu,

gólið hrein í valnum.

Kastar hún sér í keltu

konunnar í dalnum.

 

Gæðakonan góða

grípur fegin við

dýri dauðamóða, -

dregur háls úr lið.

Plokkar, pils upp brýtur,

pott á hlóðir setur,

segir: "Happ þeim hlýtur!" -

og horaða rjúpu étur.




GRÁTITTLINGURINN

 

Ungur var ég, og ungir

austan um land á hausti

laufvindar blésu ljúfir,

lék ég mér þá að stráum.

 

En hretið kom að hvetja

harða menn í bylsennu.

Þá sat ég ennþá inni

alldapur á kvenpalli.

 

Nú var trippið hún Toppa,

tetur á annan vetur,

fegursta hross í haga,

og hrúturinn minn úti.

 

Þetta var allt, sem átti

ungur drengur, og lengi

kvöldið þetta hið kalda

kveið ég þau bæði deyði.

 

Daginn eftir var aftur

upp stytt, svo að menn hittu

leið um snjóvgar slóðir

storðar, og frost var orðið.

 

En það, sem mest ég unni,

úti, Toppa og hrútur,

óvitringarnir ungu

einmana kuldann reyna.

 

Sekur var ég og sækja

sjálfsagt hlaut ég með þrautum

aleigu mína og ala

ötull bæði við jötu.

 

Hvernig fór? Hér ég gjarna

hjarta mannlegt um sanna,

að, hvað sem hinu líður,

hjartað gott skóp oss drottinn.

 

Ég fann á millum fanna

í felling á blásvelli

lófalága við þúfu

lítinn grátittling sýta.

 

Flogið gat ekki hinn fleygi,

frosinn niður við mosa.

Augunum óttabljúgum

á mig skaut dýrið gráa.

 

Hefði eg þá séð, mér hefði

hundrað Toppum og undrum

ótal hornóttra hrúta

heitið drottinn, ég votta:

 

Abrahams dýrðardæmi

drengur í litlu gengi

aldrei á Ísafoldu

eftir breytir, en neitar.

 

Kalinn drengur í kælu

á kalt svell, og ljúft fellur,

lagðist niður og lagði

lítinn munn á væng þunnan.

 

Þíddi allvel og eyddi

illum dróma með stilli,

sem að frostnóttin fyrsta

festi með væng á gesti. -

 

Gesti yðar! Því ástar

óhvikul tryggð til byggða

vorra leiðir á vorum

vegarslynga tittlinga.

 

Lítill fugl skauzt úr lautu,

lofaði guð mér ofar.

Sjálfur sat ég í lautu

sárglaður og með tárum.

            *

 

Felldur em eg við foldu

frosinn og má ei losast.

Andi guðs á mig andi,

ugglaust mun ég þá huggast.




SLÁTTUVÍSA

 

Fellur vel á velli

verkið karli sterkum,

syngur enn á engi

eggjuð spík og rýkur

grasið grænt á mosa.

Grundin þýtur undir.

Blómin bíða dóminn.

Bítur ljár í skára.

 

Gimbill gúla þembir,

gleður sig og kveður:

"Veit ég, þegar vetur

vakir, inn af klaka

hnífill heim úr drífu

harður kemst á garða,

góðir verða gróðar

gefnir sauðarefni".

 

Glymur ljárinn, gaman!

Grundin þýtur undir.

Hreyfir sig í hófi

hrífan létt mér ettir,

heft er hönd á skafti,

höndin ljósrar drósar.

Eltu! Áfram haltu!

Ekki nær mér, kæra!

 

Arfi lýtur orfi.

Allar rósir falla.

Stutta lífið styttir

sterkur karl í verki.

Heft er hönd á skafti,

hrífan létt mér ettir!

Glymur ljárinn, gaman!

Grundin þýtur undir.




SÓLSETURSLJÓÐ

 

Hóglega, hæglega,

á hafsæng þýða,

sólin sæla,

síg þú til viðar.

Nú er um heiðar

himinbrautir

för þín farin

yfir frjóvga jörð.

 

Halla þú, röðull,

höfði skínanda,

bráhýr, brosfagur

að brjósti Ránar,

sæll og sólbjartur,

sem þá, er stefndir

bratta braut

á bogann uppsala.

 

Blessuð, margblessuð,

ó, blíða sól,

blessaður margfalt

þinn beztur skapari,

fyrir gott allt,

sem gjört þú hefur

uppgöngu frá

og að enda dags.

 

Dreifðir þú, dagstjarna,

dimmu nætur,

glöð, af glóbreiðri

götu þinni.

Ljós fékkstu lýðum

langar, á gangi,

dagstundir dýrar,

ó, dagstjarna!

 

Vaktir þú fugla

og fögur blóm vaktir,

söng þér að syngja

og sætan ilm færa.

Hníg nú hóglega,

hægt og blíðlega,

vegþreytir vindsala,

ó, vegstjarna!

 

Hníg nú hóglega

í hafskautið mjúka,

röðull rósfagur,

og rís að morgni,

frelsari, frjóvgari,

fagur guðs dagur,

blessaður, blessandi,

blíður röðull þýður!

 

Hóglega, hæglega

hníg þú að hvílu,

skeiðþreytir skjótur,

en skamma hríð þó

bíð þú, að ástar-

augum hlýjum

bládöggvað brosir

á brjóst jarðar.

 

Drag nú hið blástirnda,

blysum leiftranda

salartjald saman

yfir sæng þinni,

brosi boðandi,

að af beði munir

bráðlega hresstur

á himin snúa.

 

Vonin vorblíða,

vonin ylfrjóva

drjúpi sem dögg

af dýrðarhönd þinni,

döpur mannhjörtu

í dimmu sofandi

veki, sem vallblómin

vekur þú á morgni.

 

Mynd guðs hin máttka!

Mjúkir draumar

glaðlega vakna

við geisla þína,

eins og náttöldur

norðurstrauma

bláljósar blika

birtu þína við.

 

Hníg því hóglega

í hafskautið mjúka,

röðull rósfagur,

og rís að morgni,

frelsari, frjóvgari,

fagur guðs dagur,

blessaður, blessandi,

blíður röðull þýður!

 

Hæglega, hóglega

hníg þú að hvílu,

skeiðþreytir skjótur,

en skamma hríð þó

leng hinar blíðu,

bjaamaljúfu,

ástarauðugu

aftanstundir.

 

Skrýð þig svo aftur

skrúða gulldregnum,

morgunskrúða

menn gleðjanda.

Bú þig að öllu

upp að koma

fagur og fram bruna

í fullu veldi.

 

Og bjarma breið

á brúnir fjalla,

áður ljósan dag

leiðir á himin.

Leng þú blessaðan

blíðuroða

uppkomu þinnar

og undirgöngu.

 

Vekur þú von

og vekur þú bæn,

hvenær sem dapri

dimmu hrindir,

og augu kætir

allrar skepnu;

þökk er og lofgjörð

á þinni leið.

 

Vekur þú von

og vekur þú bæn,

er þú í ljóma

líður af himni,

aftur í ljóma

upp að renna;

þökk er og lofgjörð

á þinni leið.

 

Hníg þú hóglega

í hafskautið mjúka,

röðull rósfagur,

og rís að morgni,

frelsari, frjóvgari,

fagur guðs dagur,

blessaður, blessandi,

blíður röðull þýður!




SUMARDAGSMORGUNINN FYRSTA 1828

Í rúmi mínu

 

Flýttu

fjalla yfir brún,

dagur, þér, það er ei þörf á Kamtsjatka bíða!

Lengur

ligg ég ei á dún

en læt nú strax fara að hringja til tíða.

Þá skalt

þú ei sjá, hvað er

heiðarleg hátíð, sem halda ætla ég núna.

Það er

æði asi á mér.

Eg vil fljótt hafa messuna búna.

      Veizlu síðan vind ég að,

      vertu kominn hér um það.

      Súpa

      virðist vera mál

      vetrar umliðins burtfararskál.

Sumardagurinn:

 

"Hygg að,

- haf þú kyrrt um þig!

Senn kem ég, sumarið sendur ykkur að boða..

Hátt á

himinfólgnum stig

hleyp ég skrýddur í morgunsins roða.

Hulinn, -

himins er það ráð, -

bind ég á baki þér bagga örlaga þungan.

Gata;

grjóti nokkru stráð,

gjörir fótvissan vegfara ungan.

      Halt því kvíðlaus áfram enn!

      Oft er jarðnesk gæfa tvenn:

      Saklaust

      sefur auga í værð,

      syrgir andvaka á gullbeði flærð.

      Halt því kvíðdaus áfram enn!"

      Ójá, dagur, komdu senn!

      Súpa

      virðist vera mál

      vinar tryggasta hamingjuskál.




Á SUMARDAGSMORGUNINN FYRSTA 1842

 

Þökk sé þér, guð, fyrir þennan blund,

er þá ég um síðstu vetrarstund.

Hann hressti mig og huga minn

huggaði fyrir máttinn þinn.

Nú hefur sumarsólin skær

sofnaðan þínum fótum nær

vakið mig, svo að vakni þín

vegsemdin upp á tungu mín.

 

Höfundur, faðir alls, sem er

um alheimsgeiminn, hvar sem fer,

þú, sem að skapar ljós og líf,

landinu vertu sverð og hlíf.

Myrkur og villu og lygalið

láttu nú ekki standa við,

sumarsins góða, svo að vér

sannlega njótum rétt sem ber.

 

Vorblómin, sem þú vekur öll,

vonfögur, nú um dali og fjöll,

og hafblá alda og himinskin

hafa mig lengi átt að vin.

Leyfðu nú, drottinn, enn að una

eitt sumar mér við náttúruna.

Kallirðu þá, ég glaður get

gengið til þín hið dimma fet.




NÓTT OG MORGUNN

 

Röðull brosti, rann að næturhvílu

Ránar til, og fögrum sjónum brá

undan léttri utanbakkaskýlu.

Aldan beið, þar guðinn studdist á. -

Horfðu tindar himinljósi viður.

Helgur roði um snjóvgar kinnar flaug.

Íslands verndarengill, farinn niður,

Ingólfs bjartur stóð á gleymdum haug.

 

Hreyfðist land af helgum snortið fótum.

Hné þá sól um öldugarðsins bak.

Stormkast undan Snæfells köldu rótum

stólpaský að vesturáttu rak.

Ljós var horfið, hrikti í dægurgrindum,

hrímköld nótt um stjörnuhvolfið ók.

Byrg oss! fel oss! brast í jökultindum.

Byrg oss, fel oss! ströndin endurtók.

 

Allt var kyrrt. Frá utanfjarðargrunni

einstök vakin bára stundum hvein.

Rödd er heyrð í rökkurhálfdimmunni,

rödd, sem hrærði klakabundinn stein.

Hún kvað margt um horfinn þjóðaranda,

hreystibrest og kveifarlíf og neyð.

Hræddist Ísland, heyrði búinn vanda,

harmastöfum barna sinna kveið.

 

Rann þá dagur, reis af austurstraumum

röðulskin, og norðar heldr en fyrr.

Fjör kom nýtt í fætur máttarnaumum,

fýstist enginn lengur sitja kyrr.

Hver er gnýr, sem gegnum loftið hleypur

- Garðarseyjar losna festarbönd -?

"Förum nú og fyrir norðan Greipur

felumst undir Grænlands jökulströnd".




HEIMA

 

Suður fórumk um ver,

en ég svarna ber

öflga eiðstafi

úr úthafi:

munarmyndum

mjög þótt yndum,

heimrof mig finni

hjá Huldu minni.

 

Þar er barmi blíður

og blómafríður

runnur í reit,

er ég rökkri sleit,

dalur, sól og sær

og systur tvær,

einkamóðir

og ástvinir góðir.

 

Þar er búþegn beztur,

bóndi og prestur,

til þess tel ég vottinn, -

trúir enn á drottin

og á sjálfan sig,

svo sem ég á mig.

Þar er líf í landi

og ljóshæfur andi.




ANNES OG EYJAR

l. Ólafsvíkurenni

 

Ríðum við fram um flæði

flúðar milli og gráðs

fyrir Ólafsvíkurenni

utan við kjálka láðs.

 

Fjörðurinn bjartur og breiður

blikar á aðra hlið,

tólf vikur fullar að tölu -

tvær álnir hina við.

 

Hvort á nú heldur að halda

í hamarinn svartan inn,

ellegar út betur - til þín,

Eggert, kunningi minn?

2. Hornbjarg

 

Yzt á Hornströndum heitir

Hornbjarg og Kópatjörn.

Þeir vita það fyrir vestan,

þar verpir hvítur örn.

 

Um sumarnótt, er sveimar

sól yfir norðurslóð

og þoka sígur um sjóinn,

hann situr rauður sem blóð.

 

Og örninn lítur ekki

oná hið dimma haf,

og horfir í himinljómann.

Hafskipið sökkur í kaf.

3. Drangey

 

Tíbrá frá Tindastóli

titrar um rastir þrjár.

Margt sér á miðjum firði

Mælifellshnjúkur blár.

 

Þar rís Drangey úr djúpi.

Dunar af fuglasöng

bjargið, og báðum megin

beljandi hvalaþröng.

 

Einn gengur hrútur í eynni.

Illugi Bjargi frá

dapur situr daga langa

dauðvona bróður hjá.

4. Kolbeinsey

 

Bræðurnir sigldu báðir

burtu frá ungri mey,

langt burt frá systur sinni,

að sækja í Kolbeinsey.

 

Þar er svo dúnað í dúni,

að djankinn liggur þar

bara bráðendis hlessa

og breiðir út lappirnar.

 

Ömurlegt allt mér þykir

útnorður langt í sjá.

Beinin hvítna þar beggja

bræðranna klettinum á.

5. Máney

 

Ég uni ekki útí Máney,

og er hún þó skemmtileg.

Brimaldan ber þar og lemur

bjargið á annan veg.

 

Og hins vegar ungar hrjóta

úr hreiðrum með nef og stél,

og eggin velta öll oní grjótið.

af því hún hristist svo vel.

 

Ég uni mér ekki útí Máney

og á þó að dveljast hér,

því ég er bringubrotinn, -

úr bjarginu hrundi að mér.

6. Skrúðurinn

 

Austast fyrir öllu landi

af einhverjum veit ég stað,

fjalleyju grænni og góðri,

getið þér, hver muni það.

 

Hún heitir Skrúður og skýlir

Skrúðsbónda, öldnum hal.

Úti fyrir Fáskrúðsfirði

þú finnur það eyjarval.

 

Og hvenær sem ég hugsa

um hrútinn og pækilinn,

mér er sem ég sjái hann Gísla

og hann séra Ólaf minn.

7. Suðursveit

 

Suðursveit er þó betri

en Seltjarnarnesið var.

Taðan er töluvert meiri

og tunglið rétt eins og þar.

 

Hitinn úr hófi keyrir,

en honum uni ég þó.

Börnin hér bograst í skuggann

og blaðra sem hvolpar í mó.

 

Og bæjardyraburstin

ber um, hvað margt sé féð:

Sex þúsund sauðarleggi

er Sigfús minn búinn með.

8. Réttarvatn

 

Efst á Arnarvatnshæðum

oft hef ég fáki beitt.

Þar er allt þakið í vötnum,

þar heitir Réttarvatn eitt.

 

Og undir norðurásnum

er ofurlítil tó,

og lækur líður þar niður

um lágan Hvannamó.

 

Á engum stað ég uni

eins vel og þessum mér.

Ískaldur Eiríksjökull

veit allt, sem talað er hér.

9. Hestklettur

 

Meðan Hestklettur heldur

og hinum megin er ás

og bandi bundið á milli,

er brú yfir þessa rás.

 

Jökulsárnar, þær æða

ofan á löndin slétt

og velta eins og vitlaus skepna

votan framan um klett.

 

En Jóni tókst í Tungu

að tölta yfir þessa geil.

Bandspotta batt hann þar yfrum,

bóndinn, og kallar það seil.

10. Arnarfellsjökull

 

Uppi undir Arnarfelli,

allri mannabyggð fjær,

- það er eins satt og eg sit hér -

þar sváfu Danir í gær.

 

Og er þeir fóru á fætur,

fengu þeir eld sér kveikt,

og nú var setið og soðið

og sopið og borðað og steikt.

 

Ókunnugt allt er flestum

inni um þann fjallageim.

Þeir ættu að segja oss eitthvað

af Arnarfellsjökli þeim.

11. Sogið

 

Við Sogið sat ég í vindi,

sækaldri norðanátt,

og þótti þurrleg seta.

Þar var af lifandi fátt.

 

En sólin reis in sæla,

sveipaði skýjum frá.

Upp komu allar skepnur

að una lífinu þá.

 

Og svo er margt af mýi,

- mökk fyrir sólu ber -

að Þórður sortnaði sjálfur

og sópaði framan úr sér.

12. Tómasarhagi

 

Tindrar úr Tungnafellsjökli,

Tómasarhagi þar

algrænn á eyðisöndum

er einn til fróunar.

 

Veit ég áður hér áði

einkavinurinn minn.

Aldrei ríður hann oftar

upp í fjallhagann sinn.

 

Spordrjúgur Sprengisandur -

og spölur er út í haf.

Hálfa leið hugurinn ber mig.

Það hallar norður af.




VÍTI

Eldgígur vestan undir Kröflufjalli

 

Bar mig á brenndum auri

breiðar um funaleiðir

blakkur að Vítis bakka,

blæs þar og nösum hvæsir.

Hvar mun um heiminn fara

halur yfir fjöll og dali

sá, er fram kominn sjái

sól að verra bóli?

 

Hrollir hugur við polli

heitum í blárri veitu. -

Krafla með kynja afli

klauf fjall og rauf hjalla.

Grimm eru í djúpi dimmu

dauðaorg, þaðan er rauðir

logar yfir landið bljúga

leiddu hraunið seydda.




FREMRINÁMAR

 

Reið ég yfir bárubreið

brunasand, en jódunur,

kalt var hregg og átt ill,

ýtum skemmtu dálítið.

Holur nafar grjót grefur.

Grunar mig, að seint muni

Úlfur karl, þótt aur skjálfi,

ámur fylla úr þeim nám.




ALDARHÁTTUR

Kveðið á reið fyrir neðan Fróðá

 

Hingað gekk hetjan unga

heiðar um brattar leiðir

fanna mundir að finna

fríða grund í hríð stundum.

Nú ræðst enginn á engi,

í ástarbáli fyrr sálast,

styttubands storð að hitta,

stýrir priks yfir mýri.




AÐ VAÐI LIGGUR LEIÐIN

 

Að vaði liggur leiðin,

lífs á fljótið, en brjóta

háa bakka hvekkir.

Hafurmylkingar fylkja.

Yfir ættum að klifa

ofar þá, ef guð lofar.

Drögum ei par að duga,

og dengjum oss í strenginn!




ÚTI Í VESTMANNEYJUM

 

Veit ég úti í Vestmanneyjum

verður stundum margt í leyni.

Séð hef ég þar setið vera

Sigmundar á votum steini.

 

Hárið sítt af höfði drýpur

hafmeyjar í fölu bragði.

Augum sneri hún upp að landi

og á brjóstið hendur lagði.

 

Viti menn, að vogameyjar

vondar sízt eru draugaskottur.

Sat hjá henni í síðum klæðum

séra Jón minn píslarvottur.

 

Sungu þau bæði sætt og lengi,

svo mér yndi var að heyra.

Lagið var sem lagargjálfur,

lagði eg við það sólgið eyra.

 

Það var margt um Tyrkjann talað.

Tókst svo bæn - sem nú er vandi:

"Vísaðu leið og flyttu, faðir;

friðsamlega sjófarandi".

 

Byssumaður, í bragði dimmur,

bjóst þá til að skjóta í leyni.

Selir honum sýndust móka

Sigmundar á votum steini.

Um það var svo kveðið:

 

Selur sefur á steini,

svartur á brún og brá,

dindill aftan á. -

Maður lá í leyni.

 

Höfuðið hæfa vildi.

Hokinn bak við stein

skaut og hátt við hrein

gæfumaðurinn gildi.

 

Haldið þið ekki hann hitti?

Hinn fór samt á stað,

er kúlan kom honum að -

á dindilinn frá eg hún dytti.




FORMANNSVÍSUR

I. Framróður

 

Hafaldan háa!

Hvað viltu mér?

Berðu bátinn smáa

á brjósti þér,

meðan út á máa-

miðið ég fer.

            *

 

Svalt er enn á seltu,

sjómenn vanir róa.

Köld er undiralda,

árum skellur bára.

Dylur dimmu éli

dagsbrún jökulkrúna.

Svæfill sinnir ljúfum

svanna heima í ranni.

 

Föður minn á miði

móðir syrgði góðan.

- Köld er undiralda,

árum skellur bára.

Bræður mína báða

bæjum sneyddi ægir.

- Svalt er enn á seltu,

sjómenn vanir róa.

 

Einatt ölduljóni

á óalegan sjóinn

hrundu hart um sanda

hraustir menn úr nausti.

Heill kom heim að öllu

halur og færði valinn

hlut í háum skuti

hjúa til og búa.

 

Björgum enn til bjargar

báti, verum kátir!

Svæfill sinnir ljúfum

svanna heima í ranni.

Nótt er enn, þótt ótta

af sé liðin hafi.

Dylur dimmu éli

dagsbrún jökulkrúna.

 

Hræðumst lítt, þótt leiði

löður árarblöðum

eld í spor og alda

úfin froðu kúfist.

Rérum fast úr fjöru,

fram gekk tamin snekkja

vel á vogi svölum.

Við erum nú á miði!

II. Seta

 

Mardöll á miði

í myrkbláum sal!

Seiddu nú að sviði

sækindaval.

Láttu fara í friði

fengsælan hal.

            *

 

Stjóri sökk að sjávargrunnum,

situr yfir kvikum unnum

veiðimaður á valtri skeið.

Förum öngul beittan beita,

báru knýja og fiska leita

þöngli nær á þorskaleið.

 

Bítur undir borði gráu.

Blótaðu ekki seiði smáu,

slepptu því heldur, maður minn!

Ég er að draga þorsk úr þara.

Það varð honum feigðarsnara,

að hann gleypti öngulinn.

 

Hjálpi drottinn höndum öllum!

Hækkar dagur á austurfjöllum,

senn á báru sólin skín.

Dragðu, sveinn, úr djúpi köldu

dagverð þinn, sem býr í öldu.

Hlutartalan hækki þín!

 

Hvað mun hugsa þessi þorri,

þilju sem að undir vorri

háskatólin hremma fer?

Þótt þeir sjái, séu dregnir

synir þeirra, beitufegnir

gamlir þorskar gleyma sér.

 

Ég hef varla við að draga.

Verði það svona alla daga,

meðan nokkur maður rær!

Nú er hlaðinn bátur að borði,

blessaður unninn nægtaforði.

Þökk og heiður sé þér, sær!

III. Uppsigling

 

Útrænan blíða,

sem oft kyssir mig!

Láttu nú líða

yfir leifturstig

fleyið mitt fríða,

svo faðmi ég þig.

            *

 

Reisum tré, svo renni að ósi

rangajór, því langar stórum

nú að heilsa bæ og búi

báruþegn, er stýri gegnir.

Breiðum voð, svo gráan græði

getum kvatt, því nóg er setið.

Sælla vart er eitt að öllu

en að sigla heim til kvenna.

 

Bíður kona heima á hlaði,

hrædd og fegin seglið eygir,

sér, að hleypur, hyggur steypist,

hrannaljón á djúpu lóni.

Vonin dregur, óttinn agar,

undan lítur þá og flýtir

sér að kyssa, sinn að blessa

son og minn, á rjóðar kinnar.

 

Herðið, drengir, hratt á strengjum,

horfði við á goluborða

nú að leystust tengslin traustu,

teygir blakkur sævar makka.

Geisa tekur gangi fúsum

gnoðin mín um hvíta boða.

Sælla vart er eitt að öllu

en að sigla heim til kvenna.

 

Lægjum voðir nú í næði,

nóg er siglt, sem fyrr var róið.

Knararstefni vel að vörum

víkjum undan sævarríki.

Þökkum drottni, þeim er hlotnast

það oss lét, að allir getum

hraustir borið heim að nausti

hlutarval úr fermdum skuti.




Í SPÁNSKA SJÓNUM 31. ÁGÚST 1832

Skáldið:

 

Hví viltu, andsvala

austankul,

svo á segli vaka?

Hví viltu meina

mér að sjá

Dofra sólháu sali?

 

Hví viltu meina

manni sjóleiðum

hæðir Hertu líta?

Dökkt er á djúpi,

dimmar öldur rísa.

Mig langar landsýn í.

Vindurinn:

 

Vegu bláa

vestur um haf

hleyp ég himinborinn,

þangað, sem Garðars

gamla ey

há úr hafi rís.

 

Langar mig þar

um ljósan tind

gullnu skýi skauta

og í djúpum

dal að kyssa

mundarfagra mey.

 

Svo á ég heiti,

sem ég um heiminn fer

allan ýmsa vegu:

næðingur kem ég að norðan,

næturkul að austan,

vorgola að sunnan.

vestan hafræna.

Skáldið:

 

Heyr þú, hafræna

in himinborna!

Flýt þér Fróns úr dölum.

Kysstu samt fyrst,

og kossinn færðu

mér frá dalanna dætrum!




ÚR SALTHÓLMSFERÐ

I.

 

Gekk ég í Gribbskógi,

gola þaut í laufi,

flaug örn yfir,

ormur skreið í mosa.

Þá var dauflegt,

er dagskvöldi á

þutu vargar

und viðarrótum.

 

Ein sat hún úti

augnahýr

og mjúkhent

á mosaþúfu,

þar sem lambkind

lék sér í tjáðri.

Kyssti ég kotbarn,

það kostar ekki par.

II.

 

Sá ég í Hárskógi

hindir bíta

grasið græna

og gullinknappa.

Þá voru blöðrur

á báðum fótum

og iljar illsárar

á aumum mér.




DRAUGSVÍSUR

 

Heygður var ég í haugi,

hægir mundu draugi

draumar um dimma grímu

og dagshöfginn þungi.

Nú er ég barinn af báru,

baugum er stolinn haugur,

horgreip og hryggur er barinn.

Hreiðar á sér ekki leiði.

Hreiðar á sér ekki leiði.

            *

 

      Aftur vil ég hverfa,

      sem ég áður var,

      undir græna

      grundar skýlu.

      Beri, beri

      bleikar kjúkur

      Hreiðars í haug

      að höfði mínu.




UNDIR ANNARS NAFNI

 

Hví und úfnum

öldubakka

sjónir indælar

seinkar þú að fela,

blíða ljós,

að bylgjuskauti

hnigið hæðum frá?

 

Hve máttu augum

eymda fjöld

láðbyggjenda líta?

Margir eru menn,

þó er mæða fleiri

hvers und brjósti byrgð.

 

En þú brosir

og burtu snýr

nýt á niðurvegu,

sól sorglausa!

Sofnir eru laukar,

þeirs lifðu ljós þitt við.

 

Austur sé ég fljúga

að Esjutindi

hrafn af húsmæni,

þar er gráföl ský,

golu rekin,

hefjast himni mót.

 

Bíddu, austankul!

Andvörp mín

máttu ei of bylgju bera

til hinnar ungu,

athvarfslausu,

sem mitt hjarta hlaut.

 

Hví svo, hugarsteinn,

hulins kvíða

svella sútir þér?

Máttkan engil

sá inn mikli faðir

veikum að vörn léði.




EINBÚINN

 

Yfir dal, yfir sund,

yfir gil, yfir grund

hef ég gengið á vindléttum fótum.

Ég hef leitað mér að,

hvar ég ætti mér stað,

út um öldur og fjöll og í gjótum.

 

En ég fann ekki neinn,

ég er orðinn of seinn,

þar er alsett af lifandi og dauðum.

Ég er einbúi nú

og ég á mér nú bú

í eldinum logandi rauðum.




IN AQUILONEM NOCTURNUM

 

Þegi þú, vindur!

Þú kunnir aldregi

hóf á hvers manns hag.

Langar eru nætur,

þars þú, inn leiðsvali,

þýtur í þakstráum.




ANDVÖKUSÁLMUR

 

Svei þér, andvakan arga,

uni þér hver sem má.

Þú hefur mæðumarga

myrkurstund oss í hjá

búið með böl og þrá,

fjöri og kjark að farga.

Fátt verður þeim til bjarga

sem nóttin níðist á.

 

Myrkrið er manna fjandi,

meiðir það líf og sál,

sídimmt og síþegjandi

svo sem helvítis bál,

gjörfullt með gys og tál.

Veit ég, að vondur andi

varla í þessu landi

sveimar um sumarmál.

 

Komdu, dagsljósið dýra!

Dimmuna hrektu brott.

Komdu, heimsaugað hýra!

Helgan sýndu þess vott,

að ætíð gjörir gott, -

skilninginn minn að skýra,

skepnunni þinni stýra.

Ég þoli ekki þetta dott.

 

Guðað er nú á glugga.

Góðvinur kominn er

vökumanns hug að hugga.

Hristi ég nótt af mér,

uni því eftir fer.

Aldrei þarf það að ugga:

aumlegan grímuskugga

ljósið í burtu ber.




ALSNJÓA

 

Eilífur snjór í augu mín

út og suður og vestur skín,

samur og samur út og austur.

Einstaklingur, vertu nú hraustur!

 

Dauðinn er hreinn og hvítur snjór.

Hjartavörðurinn gengur rór

og stendur sig á blæju breiðri,

býr þar nú undír jörð í heiðri.

 

Víst er þér, móðir, annt um oss.

Aumingja jörð með þungan kross

ber sig það allt í ljósi lita,

lífið og dauðann, kulda og hita.




Ó, ÞÚ JÖRÐ

 

Ó, þú jörð, sem er

yndi þúsunda,

blessuð jörð, sem ber

blómstafi grunda,

sárt er, að þú sekkur undir mér.

 

Hef ég mig frá þér hér

og hníg til þín aftur,

mold, sem mannsins er

magngjafi skaptur,

sárt er, að þú sekkur undir mér.




SÓLHVÖRF 22. DESEMBER 1844

 

Eilífur guð mig ali

einn og þrennur dag þenna.

Lifa vil eg, svo ofar

enn ég líti sól renna.

Hvað er glatt sem hið góða

guðsauga? Kemur úr suðri

harri hárrar kerru,

hjarðar líkn og jarðar.




JÓLAVÍSA

 

Jólum mínum uni ég enn, -

og þótt stolið hafi

hæstum guði heimskir menn,

hef ég til þess rökin tvenn,

að á sælum sanni er enginn vafi.




Á NÝJÁRSDAG 1845

 

Svo rís um aldir árið hvert um sig,

eilífðar lítið blóm í skini hreinu.

Mér er það svo sem ekki neitt í neinu,

því tíminn vill ei tengja sig við mig.

 

Eitt á ég samt, og annast vil ég þig,

hugur mín sjálfs í hjarta þoli vörðu,

er himin sér og unir lágri jörðu,

og þykir ekki þokan voðalig.

 

Ég man þeir segja: "Hart á móti hörðu",

en heldur vil ég kenna til og lifa,

og þó að nokkurt andstreymi ég bíði,

en liggja eins og leggur uppi í vörðu,

sem lestastrákar taka þar og skrifa,

og fylla, svo hann finnur ei, af níði.




MÖÐRUVALLASTEINHÚS

 

Vík hér að, vinur,

sem á vegi fer,

og hygg á haglegt smíði.

Þannig verður góðum

góðu bætt

vel umborið böl.

 

Gleymdar eru rústir,

er ruku fyrr, -

öllum sorgleg sjón, -

þars við fjallbrún

ið fagurgjörva

mælir sig mannvirki.

 

Stattu, steinhús,

stólpa heilli!

Þökk sé þeim, er vel að vinnur!

Stattu vel, steinhús,

og standi vel

gæfa þíns góða herra!

            *

 

      Hver er sjón,

      er ég sjá þykjumst?

      Mun ei engill

      ofan farinn

      grandi burt

      frá garði snúa?




ALÞING HIÐ NÝJA     (1840)

 

Hörðum höndum

vinnur hölda kind

ár og eindaga,

siglir særokinn,

sólbitinn slær,

stjörnuskininn stritar.

 

Traustir skulu hornsteinar

hárra sala.

Í kili skal kjörviður.

Bóndi er bústólpi,

bú er landstólpi,

því skal hann virður vel.

 

Fríður foringi

stýri fræknu liði,

þá fylgir sverði sigur.

Illu heilli

fer að orustu

sá, er ræður heimskum her.

 

Sterkur fór um veg,

þá var steini þungum

lokuð leið fyrir.

Ráð-at hann kunni,

þótt ríkur sé,

og hefðu þrír um þokað.

 

Bera bý

bagga skoplítinn

hvert að húsi heim.

En þaðan koma ljós

hin logaskæru

á altari hins göfga guðs.

            *

 

Vissi það að fullu

vísir hinn stórráði.

Stóð hann upp af stóli,

studdist við gullsprota:

"Frelsi vil ég sæma

framgjarnan lýð,

ættstóran kynstaf

Ísafoldar.

 

Ríða skulu rekkar,

ráðum land byggja,

fólkdjarfir fyrðar

til fundar sækja,

snarorðir snillingar

að stefnu sitja,

þjóðkjörin prúðmenni

þingsteinum á.

 

Svo skal hinu unga

alþingi skipað

sem að sjálfir þeir

sér munu kjósa.

Gjöf hef ég gefið,

gagni sú lengi

foldu og fyrðum,

sem ég fremst þeim ann".

 

Þögn varð á ráðstefnu,

þótti ríkur mæla.

Fagureygur konungur

við fólkstjórum horfði.

Stóð hann fyrir stóli,

studdist við gullsprota.

Hvergi getur tignarmann

tigulegri.

            *

 

Sól skín á tinda.

Sofið hafa lengi

dróttir og dvalið

draumþingum á.

Vaki vaskir menn!

Til vinnu kveður

giftusamur konungur

góða þegna.




ANNAÐ KVÆÐI UM ALÞING     (1843)

 

"Ríða skulu rekkar,

ráðum land byggja,

fólkdjarfir fyrðar

til fundar sækja,

snarorðir snillingar

að stefnu sitja,

þjóðkjörin prúðmenni

þingsteinum á.

 

Svo skal hinu unga

alþingi skipað

sem að sjálfir þeir

sér munu kjósa.

Gjöf hef ég gefið,

gagni sú lengi

foldu og fyrðum,

sem ég fremst þeim ann".       (Alþing hið nýja, 1840)

Það var nú þá, nú er sungið svona:

 

Drottinn gaf og hann drottinn tók,

drottins nafnið lofað sé.

Einatt það mér yndi jók,

eg er gerður úr steini og tré.

Seinast, þegar ég sá í gær

sannlega komna háðung nær

landa mína - ég lifði samt.

Lítið er lítið ag stutt er skammt.

 

Og lifði vel - og lízt það sé

löglegt verk, þó að fjórtán manns

þjóðina mína hneppi í hlé.

Hún á að vera þrælafans.

Og þeir, sem að hittu á þennan veg,

þeir eru sigldir eins og ég,

utan þetta einn eða svo,

og á við hina suma tvo.

 

Hafðu, bóndi minn, hægt um þig!

Hver hefur skapað þig í kross?

Dýrðin vor þegar sýnir sig,

þér sæmir bezt að lúta oss.

Á alþinginu áður var

ekki neitt, nema höfðingjar.

Bíddu nú við og sjáðu senn:

Svona á það að verða enn.

 

Taktu nú ekki orð mín samt

sem illu gamni fagni ég,

þegar að svo af skornum skammt

skýlaus rétturinn kemst á veg.

Hefndardagurinn eftir er,

"en enginn veit, nær þetta sker".

Samt sem áður held ég hitt,

hver muni seinast éta sitt.




BATTERÍSKI SYNDARINN

 

Hæð veit ég standa, -

það var herborg áður

fleiri en fimm daga,

þars ég feiknstafi

flesta um leit

svalri sefströnd á.

 

Harðan helgaldur

þá er um haf kominn

vindur á vogi blæs,

brimskafl bláfaldinn

buldri þungu

grenjar að grunnsteinum.

 

Eitt var það undra,

er ég þar eyrum nam,

þá er næddi næturkul.

Ungbarns ópi

sem þess, er ófætt dó,

þótti mér hvert strá stynja. -

 

Hví svo þrungin þú

þungu drepur

höfði moldu mót?

Hví þú in hárfagra,

hrelldum lík,

sóley, sólu flýr?

 

Hvort þá svo harðráð

og heiftarfull

býr í brjósti lund

hræsvelg hrímþursa,

er í hvirfilbyl

fer of foldar jaðar?

 

Var það ei ærið,

er þú áður felldir

sólu borið blóm,

þótt ei saklausu

síðan hingað að

feyktir þess frækorni?

 

Illska, andstyggð

og óþoli,

örgust eiturjurt,

grær hér í grasi,

unz guðs veður

fellir þau fullvaxta.

 

Syrgir nú einmana

ið unga blóm,

runnið í reit lasta.

Hörðum huga

hatar sól og vind

fyrir tilveru tíma.

 

En, Bergur, þú,

sem und bjargstórum

syndaþunga þreyr,

höfði hnarreistu

- svo er hjartað blint -

apast að óheillum.

 

Saklaus blóm,

þau er ei synd þekktu,

felast fyrir þér,

þars þú glaður

þeim, er gabbað fékkst,

mætir að munaði.

 

Ómar mér í eyrum

þitt eymdakvein,

er hörðum heldróma

sveiptur sárlega

um seinan vaknar

fyr nágrindur neðan.

 

Illar nöðrur,

þær eð æ vaka,

sárt á sálu bíta.

Þannig vaknar

sá, er í villu svaf.

Æ koma mein eftir munað.




SKRADDARAÞANKAR UM KAUPMANNINN

 

Þú, sem daglega líða leið

lífs fram að enda sér,

náungann svíkur samt, um skeið

sama gleyminn að fer.

Þinn spillti þanki er

þreföldum gróða-fjötur-svefni bundinn.

 

Í léttu rúmi liggur þér,

þótt líðir sálar tjón.

Ágirnd fíkin, sem brjóst þitt ber,

blindar svo hjartans sjón,

magnaði mammons þjón,

munaðarlausu ekkjuna sem grætir.

 

Vertu ekki að huga í vettling þinn,

hann verður fullur senn.

Þarna vantar í þumalinn,

því mega borga enn

skapþungir skilamenn

skuldina lognu á svikatöflu þinni.

 

Fátæktartár á frómri kinn

feginn þú renna sér.

Að hrekkjum þínum hálfgrobbinn

hlærðu sem von til er.

En óbænum árnar þér

auminginn svikni sárt og hyski þínu.

 

En hvergi hér um hirðir þú,

huggun þín gjaldið er.

Þitt öfundaða aurabú

aldrei samt gleði lér,

enn þótt um eyrun þver

á þér rangfengna dalahrúgan klingi.

 

Værir þú skynlaus, grimmur ger,

getinn á villustig,

og allt, sem fyrir augun ber,

eyðimörk skuggalig,

enginn áteldi þig,

sem öngvan þekktir guð, og boðorðslausan.

 

Hitt er undur, hve upp vex nú

illgresi á kristnri grund.

Frómlynda landsmenn flettir þú

fé sínu hverja stund.

Klækin er kaupmanns lund,

kæta hana andvörp föðurleysingjanna.

 

Drottinn bauð, - eitt sinn dynja fer

dómslúður skýjum í.

Hve mun þá dygð þín hrósa sér?

Hvort muntu sleppa frí?

Magnlausa moldar þý!

Muntu þá gulli guðdómsveldið sigra?




KVÖLDDRYKKJAN

 

Gelur nú gleði

við glasmunna,

dunar fjöl

und fæti gljáum,

gengur roka

með rokna blæstri

níðings nösum frá.

 

Brettar eru brýr,

bendist ofurmjög

kátur kúluvambi.

Rymur rámur háls

af rembilæti.

Það er kaupmanns kunn.

 

Strax er stafs vant,

er af stað færist,

fara hendur í hlaði.

Enni það, er áðan

að ölbollum

laut, er leirugt allt.

 

Mælir þá munnur,

þótt mál þvæli:

"Veit ég vínkaup

verst í heimi.

Gjalds er vant

við gleði vora.

Skal það bændum

af baki fláð.

 

End ekki orð þín

né ummæli.

Það er gömul

gróðaregla.

Sú er og önnur,

þótt örðug sé:

Stel ekki svo

að stóru nemi.

 

Sefur samvizka,

svæfði ég hana,

svo hún aldrei

um aldur vakni.

Sá var ormur

óduglegum

vörusölum

verst um gefinn".

 

Baulaði þá,

brá upp grönum,

þjór þverhöfði,

er á þambi stóð,

um fætur hins

að foldu hrotinn:

 

"Orm þann, orm þann,

óduglegum

vörusölum

verst um gefinn,

samvizku, seldi eg

við silfri fyrr.

Henni varð ekki

varið betur".




GALDRAVEIÐIN

 

Hvað mun það undra,

er ég úti sé, -

þrúðgan þrætudraug

um þveran dal

skyndilega

skýi ríða?

 

Svartir eru möskvar,

sígur með hálsi fram

slunginn þrætuþinur.

Sé ég á dufli

dökkum stöfum

E. T. illa merkt.

 

Ertu, afi,

endurborinn

og ferðu kvikur að kynngi?

Illar stjörnur

veit ég yfir þig

ganga grimmlega úr ginu.

 

Hættu! hættu!

áður að hálsi þér

sjálfum verði snara snúin,

því sá varð fanginn,

er und fossi hljóp,

lax inn lævísi.




GRENIÐ

 

Komið er að dyrum,

kallað er úti,

skotmaður spyr:

Er skolli heima?

Lambsfót sé ég liggja

og legg úr sauði,

ræfil af rjúpu.

Reiður er ég þér!

Tófa inni fyrir:

 

Heima segi eg mig.

Heill og sæll, vinur!

Gestur inn göfugi,

gakk nú til stofu.

Dyr eru lágar,

dimmt er í húsi

fáráðs frumbýlings.

Fyrirgefðu það.

Skotmaður:

 

Út er að ganga

og undir renna

vopn voveifleg

og að velli falla.

Báðu mig bændur

belg þinn að hrjá

og blóðdrekki

að bana verða.

Tófa:

 

Annt er mér inni

í ofan hrundum

urðar hóli,

orpnum moldu.

Margs ber að gæta

móður ungri

sona fjögra

og sex dætra.

 

Ein sit ég inni

og annast hlýt

kafloðna hvolpa

í krá dimmri.

Hlaupa þeir um holur,

hrökklast þeir í gjótur,

steðja þeir um steina,

stunda á útkomu.

 

Höfuðlaust heita

heimili má,

er bóndinn er

á burtu genginn.

Rann refur minn

til rjúpnaveiða,

búi sínu

bjargir að fá.




AUGUN ÞÍN     (Brot)

 

Kærðu þig ekki neitt um neitt,

þó nú sé farið að verða heitt.

Brenndu mig upp til agna.

 

Augun raunar eru þín,

upplitsbjarta stúlkan mín,

hitagler, ef hlýna.

Sólargeislum innanað,

eg er búinn að reyna það,

safna þau, svo brímabað

brennir vini þína.




ÚR KVÆÐI UM VÍKINGAFERÐIR

R.:

 

Seg oss lengur sögu.

Sælt er á að hlýða

þrautafarir þínar,

þrekverk öll að vita,

meðan sólin sígur

sæl í djúpar unnir

og á heiðum himni

hvítur lýsir máni.

Á.:

 

Skemmtir það litlu lambi,

líti það varga bítast?

R.:

 

Ojú, Ásmundur,

ef það stendur

óhult innangarðs.

Óhultur nú

héðan af ertu,

því héztu mér,

aldrei að velkjast

í víkingu framar.




Í   ÖXNADAL     (Brot)

 

Þar sem háir hólar

hálfan dalinn fylla,

þar sem hamrahilla

hlær við skini sólar

 

árla, fyrir óttu,

ennþá meðan nóttu

grundin góða ber

græn í faðmi sér.




PHYSICA NECESSITAS

 

Má-at inn megin-

máttki guð

vindi valda,

þeim er fer vog yfir,

né um varnað fær

vetrarstundum,

þeim er í árdaga

áður skóp.




VORVÍSUR

 

Vorið góða, grænt og hlýtt,

græðir fjör um dalinn.

Allt er nú sem orðið nýtt,

ærnar, kýr og smalinn.

 

Kveður í runni, kvakar í mó

kvikur þrastasöngur.

Eins mig fýsir alltaf þó

aftur að fara í göngur.




FYRSTU VÍSURNAR     (ortar á barnsaldri)

1. Ég á þessi föt

 

Buxur, vesti, brók og skó,

bætta sokka, nýta,

húfutetur, hálsklút þó,

háleistana hvíta.

2. Mál er í fjósið

 

Mál er í fjósið! Finnst mér langt.

Fæ ég ekkert oní mig?

Æi, lífið er svo svangt.

- Enginn étur sjálfan sig.




LÍKUR SÍNUM

 

Allt hef ég af öfum mínum,

illt er að vera líkur sínum,

annar kvað og annar saup.

Ég á að heita barnið beggja,

búinn að stökkva hvorutveggja

grárra manna Grettishlaup.

 

Ólukkinn skal yrkja lengur,

enginn til þess finnur drengur,

og þó miklu minnur fljóð.

Ólukkinn skal oftar súpa.

Eg er fótaloðin rjúpa.

Plokkið þér mig nú, Gunna góð!




HELVÍTI

 

Mér finnst það vera fólskugys

að fara niður til helvítis

og eyða aldri sínum

innan um brennu illan geim,

ólíkan drottins sólarheim,

svo hrollir huga mínum.

 

Skötubarðvængjuð fjandafjöld

flaksast þar gegnum eilíft kvöld,

glórir í glóðir rauðar.

Þar er ei nema eldur og ís.

Allt í helvíti brennur og frýs,

Satan og sálir dauðar.




SKÓLAGLETTUR

Um Benedikt Scheving

 

Benedikt Scheving skæður,

við skötuhryggja glæður

á kakalón klakinn út

úr eitruðu hanaeggi,

ekki er furða, þó leggi

lykt af þér eins og lút.

Cura til Magnúsar Fraters

 

Magnús vinur, legg og lið

leggjum saman bæði.

Þú ert linur, færð þó frið

fyrir þolinmæði.

Til Búa Jónssonar

 

Skeifi skollafótur,

skankalangi Búi,

leiði leppaþór,

- æði augnaljótur, -

enginn bið ég þér trúi,

kauði kampastór!

Þrumir þú í hanabjálkahreysi,

Hræsvelgur um telgda fjöl þó geisi,

vappa tekur Valgerður með keisi.

- Vont er, að sitji fleiri en einn á meisi.

Hjörleifs reiði

 

Hjörleifs reiði ríður mér á slig.

Svo ég fjúki ei flatur út í haga

fyrstu átta hvassveðursins daga,

Öxndælingar á mig reyri sig.

            *

 

Ef hann sendir engla mergð

einum móti skratta,

andskotinn fer fýluferð

og fjóra missir hatta.

Sníkjudallurinn

 

Hérna er ótækt heima að sníkja.

Helzt mun því ráð á Nesið víkja,

þar er svo mikill maturinn.

Komist ég það með kröftum slökum

af curu, sulti og næturvökum,

ég skal heita á þig, magi minn!

Staka

 

Skjambi meður skollanef,

skrýtilegi frændi minn,

hefðirðu líka rófu af ref,

Robbur keypti belginn þinn.




DALABÓNDINN Í ÓÞURRKNUM

 

Hví svo þrúðgu þú

þokuhlassi,

súldanorn,

um sveitir ekur?

Þér mun ég offra

til árbóta

kú og konu

og kristindómi.




LÆKNIRINN

 

"Hér sé friður! Með heilsu þín,

hvernig gengur?"... "O, ég held ver.

Höfuðverkur og hóstapín

hafa svo dregið kraft úr mér".

 

"O jæja. - Og það er heldur hart,

hvernig útreið að Tyrkinn fær.

Það er mannhatur mestan part, -

mikið er Rússans grimmd frábær!"

 

"Svo get ég ekki sofið vel,

svíður brjóstið, ef hræra skal".

"Ja, so? - Og víst mun Emanúel

ofan á verða í Portúgal".




SKIPKOMA     (1830)

Við Lárus (Sigurðsson) biðum skipkomu og leiddist eftir bréfum vina okkar í Höfn. Sumardagsmorguninn fyrsta var ég snemma á fótum og sá kaupfar undir uppsiglingu. Þegar ég kom heim, spurði L., hvort "skáldið" hefði ekki séð skip.

 

"Sér ei skáldið skip á öldu

skautum búið að landi snúa?

Er ei þys við þorskakasir?

Þóttast ekki búðadróttir?"

"Harður byr að hafnavörum

húna rekur jóinn lúna.

Glatt er lið á götustéttum,

glápa sperrtir búðaslápar".




ÓSKARÁÐ

Vinnukona kvartaði um, að hún fengi ekki þjónustukaup

 

Ég skal kenna þér að þjóna

þrælnum fyrir ekki neitt.

Settu fyrst upp svarta skóna,

svo hann fari á þá að góna,

gerðu honum síðan helið heitt.

 

Ef hann mýkist ei á þessu,

eins og stundum verða kann,

farðu þá sem fyrst til messu,

færðu þig í "bombasessu"-

kjólinn þinn og kveddu hann.

 

En, ef færðu ekki taman

annað hann við ráðið þitt,

þvoðu þér þá fyrst í framan,

farðu svo úr öllu saman. -

Það mun heppnast, hróið mitt!




TIL BRYNJÓLFS PÉTURSSONAR

 

Mér er glatt í geðinu mínu, góðkunningi.

Í huga datt mér hátt að syngja

og hörpuskrattann láta klingja.

 

Ég veit þú býrð í hefðarháu heppnisstræti

og hálfu öðru hundrað götum,

hafandi nóg af mat og fötum.

 

Samt að bjóða þori ég þér af þagnarlandi

- og líklega með mér sjálfum senda -

staklega nettan vísuenda.

 

Mansöngshjali hætti eg nú, því höfuðið titra

á mér fer af orðum vitrum,

sem ólmast fram úr þankakytrum.

            *

 

      Ég með göldrum get að sjá

      grundar völdu smíði,

      jarðar öldrum innan frá

      oft á kvöldum verð ég þá.

 

      Sagt er, að skitu Sauríar,

      sundur bitu stikla.

      Seinna litu þegnar þar

      þetta dritið mikla.

 

      Þar af ráða mengið má

      muni láðin þengla

      guðs fyrir náð í gömlum sjá

      geymd að ráðum engla.

 

      Hreyfði sporðinn, fór á flug

      úr flæðum þorði svamla.

      Nú er hún orðin ómáttug

      ættarstorðin gamla.

 

      Þó skal greina þessu frá,

      þundur fleina mætur,

      náttúrusteina að hún á,

      eru það meina bætur.

 

      Kímur af fleó, karlinn minn!

      krímur af Leó hrósi,

      grímur af reó rek ég inn,

      rímur af Geógnósi. -

 

      Orðin flugu fjaðralaus

      fram af þagnarranni,

      sem að smugu úr sálardaus,

      sona er gagn í manni.

 

      Virtu hróður vel um sinn

      í vænu ljóða smíði.

      Þú ert, bróðir, meistari minn

      og mikil óðarprýði. -

 

      Hlaupa fer um Hafnarslóð

      Hallgrímsarfa kundur

      eins og mjólk og meyjarblóð. -

      Mikil heimsins undur!

 

      Einatt hef ég átt við skarn,

      ekið á völl og legið á slóða,

      rekið á fjöll og búið til barn,

      blessaður, góða hringatróða!




AFMÆLISVÍSUR TIL BRYNJÓLFS PÉTURSSONAR

 

Við, sem annars lesum lögin

og lítil höfum vængjaslögin,

opna gerum hróðrarhauginn, -

Herjansuglan sat þar hjá.

Fagurt galaði fuglinn sá.

Síðan kvæða sendum drauginn

séra Péturs kundi.

Listamaðurinn lengi sér þar undi.

 

Sá hann eitt sinn sitja á ljóra,

svo sem gerði bólan stóra,

ofurlítinn nöldursnóra,

sem naktar voru klærnar á.

Fagurt galaði fuglinn sá.

Hann hugðist gera gys að Móra,

en greip í skott á hundi.

Listamaðurinn lengi sér þar undi.

 

Fýsi þig að frétta meira,

freilich kann ég segja fleira:

Uppi í háum hamrageira

honum skruppu tærnar frá.

Fagurt galaði fuglinn sá.

Hann hékk þar sona á hægra cyra,

hvergi frá eg hann stundi.

Listamaðurinn lengi sér þar undi.




TIL KONRÁÐS GÍSLASONAR

Niðurlag á bréfi

 

Veit ég það fyrir vissu nú,

veður færðu eða gamalkú

hjá henni Höllu minni

út úr þessari orlofsferð,

sem upp á hennar náð er gerð,

gikkur í gömlu skinni!

 

Þegar þú kemur kotið á,

sem Kreischu liggur út í frá,

neðan við háa hólinn,

viltu þá ekki vita, hvurt

Vigga mín hefur að mér spurt,

sem að ég sá um jólin.

 

Andlitin þýzku eru mér

engu síður en brauð og smér

í fardögum fyrir norðan,

- gott eiga sumir gæfumenn,

guð veit, hvort að þú manst það enn -

þegar að þrýtur forðann.

 

Eins bið ég þess, ef áin Rín

upp er stigin á fætur þín,

fljúgðu þá fjöllum hærra,

komandi hingað heim um sinn.

Hérna, rétt strax við kaupstaðinn,

er vatnið víni tærra.

 

Froskarnir vaxa fjögur ár -

fárlega ertu í slíku dár,

bið ég þér bóta þriggja,

og lifa nærri eins lengi og þú.

- Lagleg hefur hún verið sú!"-

Engin vill undir liggja.

 

Hvort sem að ég líð bót eða böl,

bláa loft eða vítis kvöl,

vaðandi á vonarhausti,

samt er ég alltaf eins fyrir því,

aumingja, svarta dírrindí!

samur,

 

      þinn

 

            séra Trausti.




BORÐSÁLMUR

Forsöngvarinn:

 

Það er svo margt, ef að er gáð,

sem um er þörf að ræða.

Ég held það væri heilla ráð

að hætta nú að snæða.

Fólkið:

 

Heyrið þið snáða!

Hvað er nú til ráða?

Það mun bezt að bíða

og hlýða.

Forsöngvarinn:

 

Á einum stað býr þrifin þjóð,

með þvegið hár og skjanna,

við húsbændurna holl og góð,

sem hundrað dæmi sanna.

Fólkið:

 

Hvað er að tarna?

Hvað sagðirðu þarna?

Mættum við fá meira

að heyra!

Forsöngvarinn:

 

Mér hefur verið sagt í svip,

að sig hún taki að ygla

og ætli nú að eignast skip,

þótt enginn kunni að sigla.

Fólkið:

 

Við litlu má gera,

látum svona vera.

Þeir ýtast þá með árum

á bárum.

Forsöngvarinn:

 

Nú eru líka níu menn,

sem nóttina eiga að stytta,

þó varla nokkur viti enn,

hve vænlegt ráð þeir hitta.

Fólkið:

 

Segðu ekki lengur!

Seinna veit, hvað gengur.

Mættum við fá meira

að heyra!

Forsöngvarinn:

 

Á einum stað býr einnig fólk,

sem alltaf vantar brýni.

Það lifir þar á mysu og mjólk,

en mest á brennivíni.

Fólkið:

 

Æ, hvaða skrambi!

Ætli þeir standi á þambi?

Mættum við fá meira

að heyra!

Forsöngvarinn:

 

Þar hefur verið sofið sætt,

en sungið nokkru miður,

og ullin fremur illa tætt,

en allra bezta fiður.

Fólkið:

 

Ætli það sé undur,

þótt á þá renni blundur!

Mættum við fá meira

að heyra!

Forsöngvarinn:

 

Þar eru blessuð börnin frönsk,

með borðalagða húfu,

og yfirvöldin illa dönsk

á annarri hverri þúfu.

Fólkið:

 

Hættu nú, herra,

hér mun koma verra,

sem þér er betra að þegja um

en segja um.




SÉRA BESSI

 

Bessi á sér berhross,

breiðir snoturt áreiði,

gæsarham, og guðvís

getur fettur rétt setið,

skeiðar svo, og lífs leið

lýðum kennir dag þenna.

Gumar, sem hans gabb nema,

grýtast til helvítis.




VALDI

 

Valdi, virztu nú halda

vel mér í stél, séra!

Ég skal gefa þér afar

ætilegt sælgæti:

lambasteik, svo þér líki,

ljómandi skyr og rjóma,

Valdi, viljirðu halda

vel mér í stél, séra!




BÓSI

 

Bósi, geltu, Bósi minn,

en bíttu ekki, hundur!

Ella dregur einhver þinn

illan kjaft í sundur.

 

Hafðu ekki á þér heldra snið

höfðingja, sem brosa,

en eru svona aftanvið

æru manns að tosa.




SPARNAÐUR

 

Eg er kominn upp á það,

allra þakka varðast,

að sitja kyrr í sama stað,

og samt að vera að ferðast.

 

Ef enginn talar orð við þig,

- á það skylduð hlýða! -

þá er að tala við sjálfan sig,

og svo er um það að ríða.




HALLGRÍMUR VESLINGUR

 

Halli vesli, heyrðu mér,

hér er ég með busa

og ætla að sníða eyra af þér

eins og Malakusa.

 

Holur lækur grefur gróf,

grynnist flæður hafin.

Veit ég öngan verri þjóf

en Vesling bólugrafinn.

 

Þegar hangir Hallgrímur,

hrafnar snauðir skoppa:

"Heimskur búkur, hangdu kjur!`

- og hætta í þig að kroppa.

 

Uppgangsfífl, sem áður var,

allt í flærð og prettum,

heimskur búkur hangir þar,

hrafna gæddur slettum.




RÍMNASTÆLINGAR

Meyjarhjarta

 

Yndis bezta elskan mín,

ástum festa baugalín!

Hjartað góða þekki eg þitt,

það er ljóðaefnið mitt.

 

Það er hreint sem bregði blund

blómstur seint um morgunstund,

djúpt sem hafið heims um hring

heitri kafið tilfinning.

 

Það er gott, sem gaf það þér

guð, og vottinn hans það bar,

engum skugga á það slær,

auma huggað bezt það fær.

 

Það er hlýtt af ástaryl,

öllum blítt og mest í vil.

Logann ól það elskunnar

undir skjóli miskunnar.

 

Það í heima horfir tvo,

huganum sveima leyfir svo,

það er gefið og þó sig á.

........

Rímnaerindi

 

Vona ég dúna dreka lín,

á Dáins fleyi náms um haf,

við gullhúna hengi fín

hýruþvegið náðartraf.

Nýhenda

 

Er hann að syngja enn sem fyrr,

arnarvélið sá hann - attan:

"Klingling" hringja kleprarnir

við karlinn hélugráan - skrattann.




HÁRIÐ

 

Fagurljósa lokka safni,

litla Rósa!

þínu hrósa hafnanafni *

helzt nam kjósa.

 

Móinsbóla morgunsólu

mærð að góla,

tel ég ólag eftir jól

og utan tóla. **

* Hafnanafni er sjálfkenning, eins og séra Eiríkur heitinn í Vogshúsum myndi hafa búið hana til, og þýðir einhvern fjörð, svo sem Breiðfjörð, Hestfjörð, Skötufjörð, Fáskrúðsfjörð eða Arnarfjörð, o. s. frv. - Eins vel hefði mátt standa hrafnajafni = "kramsi" (samanber Tristransrímur) Svona má sjá, hvernig skáldin geta velt orðunum fyrir sér.

** Ég bið forláts! Þetta erindi er svo gott sem stolið allt úr eldri mansöngvum.




VÍSUR OG KVIÐLINGAR

Um stúlku, sem reið með skugghatt

 

Æ, hvað níðir svanna sá

Satans hattur ljótur!

Undir honum er auðargná

eins og bullufótur.

Marsvínareksturinn
(Sem reyndar voru steinar)

 

"Missum ei það mikla happ,

maginn kann þess gjalda!"

Heldur var í körlum kapp,

þeir köstuðu grjóti, - ekkert slapp.

Samt mun Hallur hlutnum sínum valda.

Kveifar

 

Dönum verður hér allt að ís.

Undir eins og dálítið frýs

botnfrosinn belgur hver

kúrir, þar sem hann kominn er,

kútveltist og formælir sér.

Niðurlagorð úr bréfi frá Höfn

 

Efnið fór, og andann þraut,

ekki er hægt að tala.

Við erum allir orðnir naut,

einn hefur horn og hala.

Verzlunarólagið

 

Íslendingurinn ætla ég sé

illa fær til að "drífa handel",

þótt sumir heiti Xavier,

sumir Höjsgaard, Herman, Peer og Wandel.

Fingurbjörgin

 

Á ég mér kvæða efni mörg,

- þótt engum manni fríum. -

Ég réðist í að reisa hörg,

regin, yður og díum,

sem eilíflega eruð fjörg

og á það setið dæmaförg, -

en þessi fagra fingurbjörg

flytur mig ofar skýjum.

Málsvörn

 

Feikna þvaður fram hann bar, -

fallega þó hann vefur.

Lagamaður víst hann var,

varði tófu refur.

Um Mosfellinga

 

Bóndinn situr á bæjarstétt,

bindur hann reipi, hnýtir hann hnúta.

Heyið er upp í sæti sett,

konan ætlar að kaupa sér fyrir það klúta.

Skáldið mitt

 

Skáldið mitt var skjótt í leik,

skauzt úr eldhúss brælu

líkt sem flygi langt frá reyk

ljóss í veldis sælu.

Úr bréfi til Konráðs

 

Þetta blað er strax í stað

stílað til þess og sett á vess,

að beri það í bæjarhlað

bragnar Ness til Jóhanness.

Nóta: Nes á að vera sama og Kaupmannahöfn, en Jóhannes sama og Konráð. Skáldaleyfið er tekið sér vegna rímsins.




ÞORKELL ÞUNNI

 

Friðar biðjum Þorkeli þunna,

þagnar er hann setztur við brunna.

Óskemmtileg ævi mun vera

ekkert sér til frægðar að gera.

 

Fyrrum hann í söngmanna sessi

sagt er gæti tekið á vessi:

Hábeljandi glumdi við gleði,

golufylltur naumast sér réði.

 

Uppstigningar æðstum á degi

engin von er söngmaður þegi.

Hermdu, Bragi, höfðingi ljóða,

hvernig gekk þá "skrímslinu góða"?

 

Að er komið útgöngusálmi. -

Eins var það sem gneistar í hálmi,

þegar rauðum þeytir upp glóðum:

Þorkell verður allur að hljóðum.

 

Hausinn upp að kórstaf hann keyrir,

kúgast, svo úr nefinu dreyrir,

úr sér másar óskaparoku,

álíkt dimmri leirhverastroku.

 

Eins og þegar flugdrekar forðum

fleyttu um loftið glóandi sporðum,

skyggðu fyrir sólina sælu,

sátu menn í gjörningabrælu. -

 

Svo var inni í kórnum að kalla.

Kreppist hý á öldruðum skalla.

Sumir hættu sjálfir að drynja,

sumir fóru að emja og stynja.

 

Allir sneru augum frá jörðu,

upp í rjáfrið grátandi störðu.

Skalf og sveigðist þakið út þanda

Þorkels fyrir losnuðum anda.

 

Geggjast allur guðsorða lestur,

á grátunum tvístígur prestur,

hleypir nú í hempuna vindi,

hrökkur út úr kirkjunni í skyndi.

 

Í sama bili er sálmurinn búinn,

situr Keli móður og lúinn.

Öllum finnst sem eitthvað sig dreymi.

Aldrei meiri þögn varð í heimi.

 

Djákni fyrstur raknar úr roti,

rann sem mús úr nauðungarskoti,

fær sér bók og hættir að hrína,

herðir sig með bænina sína.

 

En á meðan út er að klykkja,

á er komin söguna lykkja. -

Þorkell æpir: "Hættu að hringja!

Hef ég ekki lof til að syngja?"

 

Að svo mæltu aftur hann byrjar,

upp og niður gengur og kyrjar.

Flýr þá, eins og fæturnir toga,

fólk sem stæði kirkjan í loga.

 

Seinna var hann sóttur í kórinn,

svartur var þá á honum bjórinn,

örendur og oltinn á hnakkann.

Á útgönguversinu sprakk hann.




KVEÐIÐ Á FERÐALAGI

Tíkar-Mangi

 

Tíkar-Mangi! Tíkar-Mangi!

Tveir eru hérna menn á gangi,

og eru svona aumir snáðar,

ekkert vita þeir fáráðar.

Gaman, gaman, gleðjumst nú,

gott er að koma á prófastsbú.

Litla Dóra

 

Litla Dóra, litla Dóra!

Lengur megum við ei slóra,

en við skulum áfram halda

út í veðrið hvassa og kalda.

Allur lifnar andi minn,

er ég hugsa um kaupstaðinn.




VEÐURVÍSUR

Hart vor

 

Hóla bítur hörkubál,

hrafnar éta gorið,

tittlingarnir týna sál.

Tarna er ljóta vorið!

Vornæðingur

 

Út um móinn enn er hér

engin gróin hola.

Fífiltóin fölnuð er -

farðu í sjóinn, gola!

Sunnanvindur

 

Sunnanvindur sólu frá

sveipar linda skýja.

Fannatinda, björgin blá,

björk og rinda ljómar á.

Sumarhret

 

Nú er sumar í Köldukinn, -

kveð ég á millum vita.

Fyrr má nú vera, faðir minn,

en flugurnar springi af hita!

Molla

 

Veðrið er hvorki vont né gott,

varla kalt og ekki heitt.

Það er hvorki þurrt né vott,

það er svo sem ekki neitt.

Niðaþoka

 

Búðarloka úti ein

er að gera á ferðum stanz, -

úðaþoka, hvergi hrein,

hún er úr nösum rækallans.

Rigning

 

Skuggabaldur úti einn

öli daufu rennir.

Skrugguvaldur, hvergi hreinn,

himinraufar glennir.

Útsynningur

 

Útsynningur yglir sig,

eilífa veðrið skekur mig.

Ég skjögra eins og skorinn kálfur, -

skyldi ég vera þetta sjálfur!




ROBB OG GRÍMUR

 

Öllum fyrir Ingólfur sér opinn geiminn,

þegar teiknin taka heima

tvíræð yfir landið sveima.

 

Robb og Grímur rogast nú með rauða hettu.

- Engill verndar, allra gættu

ólærðra í nýrri hættu!

 

Robbur gamall rauna fer að rétta helsi.

Yngra teiknið, Grímur, í galsa

guð og menn er nú að falsa.

 

Ideuna - eða hvað hún annars heitir -.

svo fjárinn sig ei fyrirliti,

fundu þeir í hverju riti.

 

Þegar skröggur skeggið helga skekur á bringu

- skegglaus enn - og skatnar þinga,

skapar hann heillir Íslendinga.

 

Tímarímuteiknin standa tvö í vindum,

sitt yfir hvoru líða landi,

lafa samt á einu bandi.

 

Annað þeirra áðan heyrðum eitthvað grenja:

"Bosje, tsarja, blessaður, chrani!"

Beljaði annað: "Rule, Britannia!"

 

Meistarar tveir á mesta lofið manna stunda.

Annar vegur vit í höndum,

vörur hinn á reizluböndum.




SKRÆLINGJAGRÁTUR

Ein sorgleg vísa útaf alþingi, samansett af Ívari Bárðsyni, Viðeyjar-Klaustri. Þryckt seinast af öllu, þegar bókþryckiríið niðurlagðist.

 

Naha, naha!

Báglega tókst með alþing enn,

naha, naha, naha!

Það eru tómir dauðir menn.

Naha, naha, nah!

 

Það sést ekki á þeim hams né hold,

naha, naha, naha!

og vitin eru svo full af mold.

Naha, naha, nah!

 

Og ekkert þinghús eiga þeir,

naha, naha, naha!

og sitja á hrosshaus tveir og tveir.

Naha, naha, nah!

 

Þeir hafa hvorki kokk né pott,

naha, naha, naha!

og smakka hvorki þurrt né vott.

Naha, naha, nah!

 

Og hvergi fá þeir kaffibaun,

naha, naha, naha!

og eru svangir og blása í kaun.

Naha, naha, nah!

 

Og bragða hvorki brauð né salt,

naha, naha, naha!

og þegja allir og er svo kalt.

Naha, naha, nah!

 

Þeir deyja aftur úr kulda og kröm,

naha, naha, naha!

Og holtið er grátt og kvölin söm.

Naha, naha, nah!




Ein nýgjörð og gamansöm bindindisvísa, er heitir:
VESTURFÖR VELBORINS HERRA BRYNJÓLFS SÝSLUMANNS P.S.

og öðru nafni
KAUPFARARSKÁL

 

Að utan og sunnan og austan ég spyr,

að á séu vestrinu stóreflisdyr,

og eins langt og mannsauga út um þær sér

sé ekkert af neinu og í hurðinni gler.

 

Hann Brynjólfur veltist um bárur á kút

að búðarhurð þeirri og gægðist þar út

og kallar og segir: "Ég kom hér um sinn

að kaupa mér seytil á legilinn minn".

 

Og svo er mér frá skýrt, að lýður þess lands

það léti, sem til var, á pyttluna hans.

Og svo valt hann aftur og settist í bú

og segir: "Guð-velkomið! Drekkið þér nú!"

 

Vér lofum ag prísum þann metnaðarmann.

Til mikilla stórlauna kaupför hans vann,

því ókeypis veitir hann öllum og jafnt,

og aldregi lækkar á pyttlunni samt.

 

Hann lifi og ríki nú leglinum á.

Vér lofum og prísum hann héðan í frá.

En tappann úr vestkútnum taka er mál

og tæma svo höfðingjans kaupfararskál.




ÓLUND 2 OG ÓLUND 3 OG 15 ERU NÚ

 

Svarblá alda sogar mig,

- samt er ég enn á floti,

skrúðafaldi skreytir sig.

- Skyldi eg aldrei kyssa þig?

 

Gott er að búa geddum hjá,

gleymir lúa nárinn.

Heimi frúa horfnum frá

að honum snúa sílin blá.

 

Einhver kindin óþekkt mér

að sér vinda myndi.

Þær eru að synda þar og hér,

- það er yndi Cuvier!




GAMANVÍSUR TIL BRYNJÓLFS PÉTURSSONAR

Allsherjargoðinn

 

Smámey, fegursta bæjarblóm,

brosið þitt glatt og fjörið unga,

hjartað þitt sælt og tárhrein tunga,

það er nú "öll þín eigindóm". -

Svo ætla ég hann orði það,

allsherjargoðinn, hágrátandi,

þegar hann "ellers er í standi"

að biðja þig "að tiggja tað".

Um það hvernig allsherjargoðinn skrifar móti þér á 20 örkum

 

Aldrei sá ég mjórri mann

meira hlassi aka.

Í tuttugu berum togar hann

taðið út á klaka.




HUGNUN

 

Nautgæfa fóðurgrasið grær

á leiði móður þinnar þjáðu.

Því ertu hljóður, frændi? Sjáðu,

hvar bóndi góður björg sér fær.

 

Þúfu, sem slær hann, undir er

sú ein, sem kæran haft þig hefur,

í hjúpi væran dúr hún sefur.

- Heytuggu nær hann handa sér.

 

Þar er nú prýðin fljóða frægst,

móðurorð blíð á mjúkum vörum,

málfærið þýða, ljúft í svörum,

upplitið fríða, ástarnægst?

 

Seinna meir skaltu sama veg.

Raunar er kalt í rúmi þröngu,

og rökkrið svalt, en fyrir löngu

veiztu það allt eins vel og ég.

 

Nú færðu ekki að sjá um sinn

meira af rekkju móður þinnar,

maðkurinn þekkir skrautið innar.

Því hlærðu ekki, herra minn?




GAMANVÍSUR TIL HALLDÓRS KR. FRIÐRIKSSONAR

 

Dóri litli dreptu yður

í dag eða gær sem nú er siður!

Enginn kveður þig upp né niður,

ef þú ferð að lifa mig.

Vonin okkar, vara þig!

Ég skal gera átta kviður,

ef yður væri dáinn.

Komdu á skjáinn! Komið þér á skjáinn!

 

Það er illt að læra lengi,

létt er þaufið heimsku mengi.

Sá sem rær og ristir þvengi

af ræfli þeim, sem heitir trú,

japlar eins og ég og þú.

Hinir lifa í góðu gengi,

gotuna sem að snapa

undir Stapa, undir Vogastapa.

 

Hvað er þetta? Boli eða bokki,

bukkur eða hjól í rokki?

Eða skyldi skekið í strokki

í skjólinu við gluggann minn?

Ekkert vit ég í því finn.

Nú er eins og hnælduhnokki

hnerti lær á kellu!

Skotið mellu! Skotið eins og mellu.

 

Myndi það vera illur andi

eða sál úr dauðra landi

eða sjálfur svarti fjandi

syngjandi við þetta lag

raunalegan rellubrag? -

Ég er ær og ekki í standi

að yrkja um þetta meira.

Leggst á eyra, leggst á kalið eyra.




EIN VELMEINT BÆNARÁMINNING TIL G. M.

Með lag: "Við urðar situr uppi brunn", eða þó fremur: "Nú bið ég, guð, þú náðir mig".

 

Þegar þú kemur þar í sveit,

sem þrímennt er á dauðri geit,

og tíkargörn er taumbandið

og tófuvömb er áreiðið,

og öllu er snúið öfugt þó

aftur og fram í hundamó,

svo reiðlagið á ringli fer

og rófan horfir móti þér, -

veittu þeim draugi blundarbið,

bölvaðu ei né skyrptu við,

en signdu þig og setztu inn

sunnan og fram í jökulinn,

lúttu þar að, sem loginn er,

og láttu bráðna utan af þér,

og seinna, þegar sólin skín,

sendu geisla með boð til mín.




IÐRUNARVÍSUR TIL GÍSLA ÍSLEIFSSONAR     (Brot)

 

Ég á bágt,

      mér er amað allt um kring,

innra lágt

      einhver hulin tilfinning:

 

Gísli minn,

      get ég hafa gjört þér mót?

Æ, minn vin,

      eg vil gjöra yfirbót.




ÁLFAREIÐIN     (Heine)

 

Stóð ég úti í tunglsljósi, stóð ég út við skóg -

stórir komu skarar, af álfum var þar nóg.

Blésu þeir í sönglúðra og bar þá að mér fljótt,

og bjöllurnar gullu á heiðskírri nótt.

 

Hleyptu þeir á fannhvítum hestum yfir grund -

hornin jóa gullroðnu blika við lund -

eins og þegar álftir af ísa grárri spöng

fljúga suður heiði með fjaðraþyt og söng.

 

Heilsaði hún mér drottningin og hló að mér um leið,

hló að mér og hleypti hestinum á skeið.

Var það út af ástinni ungu, sem ég ber?

Eða var það feigðin, sem kallar að mér?




NÆTURKYRRР    (Heine)

 

Ganga gullfætt

um götur bláar

og læðast léttfætt

ljósin uppsala.

Varast smástjörnur

að vekja sofandi

foldina fögru

faðmi nætur í.

 

Hlustar hinn dimmi

Dalaskógur,

öll eru lauf hans

eyru grænlituð.

Sefur nú Selfjall

og svarta teygir

skuggafingur

af Skeiðum fram.

 

Hvað er það, er eg heyri? -

Hljómur ástfagur

og blíðmælt bergmál

í brjósti mínu.

Eru það orð

unnustu minnar

eður sælla

söngfugla kvak?




STRANDSETAN     (Heine)

 

Hvítur í lofti ljúfu

líður í næturblæ

már yfir myrku djúpi.

Máninn er hátt yfir sæ.

 

Hákarl úr hafi lítur

og horfir upp að bæ.

Már yfir miði grúfir.

Máninn er hátt yfir sæ.

 

Sálin mín hvikula, kæra!

Þú kvíðir sí og æ,

mundar-nær mari þú situr.

Máninn er hátt yfir sæ.




MÁRINN FORVITNI     (Heine)

 

Márinn, hann vita vildi, hvað

af vörum fögrum streymir þér,

þig er hann sér á þessum stað

þrýsta þeim fast á eyra mér.

 

Márinn flögrar við fjöruborð,

forvitinn spyr hið ljósa kvöld:

"Mundu það vera eintóm orð,

eða brennandi kossafjöld?"

 

Sízt veit nú, kæra, sálin mín,

hvað svo mér friðar hug og geð.

Orðin kossunum eru þín

svo undarlega vafin með.




HISPURSMEY STÓÐ VIÐ STRÖNDU     (Heine)

 

Hispursmey stóð við ströndu

og stundi þungt og hátt,

því sólin var að setjast

við svala vesturátt.

 

Hispursmey, verið hressar!

Hér á ég góð kann skil:

Röðullinn rennur frammi

og rís hér baka til.




ÞEKKASTA STJARNAN MÍN     (Heine)

 

Fegin í fangi mínu

felur þú augun þín.

Þinn er ég himinn, og þú ert

þekkasta stjarnan mín.

 

Djúpt undir okkur iðar

ósnotur manna her,

aggast og æðir og blótar

og allt hefur rétt fyrir sér.

 

Í fíflúlpum þeir flaksast

og finnast, og allt í einu

hlaupast á eins og hrútar,

svo höfuðin verða ekki að neinu.

 

Sæl erum við í sóla-

sali þeim látum fjær.

Þú hylur í himni þínum

höfuð þitt, stjarnan mín kær!




HAMINGJAN     (Heine)

 

Lán, er vilt ei láta mér,

leikinn vil ég skakka þér -

gríp ég þig með hörðum höndum,

hertek þig og reyri böndum.

 

Fella skal ég ok þig á,

erja og sveitast skaltu þá.

Loks úr mæddri mundu fellur

mækir þér, en und mér svellur.

 

Blóðrás döpur mæðir mig,

mitt á köldum banastig

hlýtur að slokkna lífið ljósa.

Læzt ég í því ég sigri hrósa.




KVEÐIÐ Í ÚTLEGР    (Heine)

 

Hlegið var og sungið -

úr heiði skein,

lék að ljósgeislum

á legi sunna.

Bárur fluttu bát

borða milli

vonglöðum varinn

vinum mínum.

 

Brotnaði bátur

á bermola -

var lítt lagið

lagsmönnum sund -

fórust þeir farvana

á fósturjörðu.

Sveif mig úr svaki

að Seinarströnd.

 

Nú er ég stiginn

á nýja súð

öðrum með ýtum. -

Öldur mig bera

ókunnar allar

aftur og fram.

Harla fjær heimkynni

að hjarta þröngvir.

 

Hlæjum enn og syngjum

og á haf leitum!

Belja brimhviður,

brakar í kili.

Slokknar á himni

stjarnan seinasta.

Þröngvir að hjarta

heimkynni fjær.




STRIT     (Heine)

 

Sól rís sæl

úr svölum straumum

austurdjúps,

að eyða dimmu.

Leiðinda langverk

á ljósgjafi:

heimskan hnött

úr húmi að slíta.

 

Er þú glöðum

geislum hefur

hálfan heim

himni unnið

og skundar skært

skin margauka,

æ og sí austræn

þig eltir nótt.

 

Stritar við stein

sterkur Sisýfus,

dætra Danausar

drýpur æ úr keri,

svo veltir sífellt

sér úr ljóma

sjálfri fold

í sorta nætur.




SÆUNN HAFKONA     (Heine)

 

Þokan yfir vík og vogi

votu fangi þögul grúfir,

gnauðar fyrir svölum sandi

sjór, en þegja vindar ljúfir.

 

Báran smáa strýkur steini,

- steinn er fyrir þangi bleikur -

eins og sér á köldum karli

konan ung að hári leikur.

 

Hvað er á vogi? Hafmey fögur?

Hratt hún fer og snýr að landi,

leika fyrir björtu brjósti

bárur ungar síkvikandi.

Skáldið:

 

Hafmey fögur! Hvaða, hvaða,

hárið bleikt af salti drýpur!

Vel skal strjúka vota lokka

vinur þinn, sem hjá þér krýpur.

Sæunn:

 

Djúpt á mjúkum mararbotni

marbendlar mér reistu höllu.

Hingað svam ég hafs um leiðir,

hárið er því vott með öllu.

Skáldið:

 

Hafmey fögur! Hvaða, hvaða,

hönd og fótur, aldrei slíka

sá eg mynd í sólarheimi!

Sinn þau eiga hvergi líka.

Sæunn:

 

Ein er gyðjan öllum fremri,

áður löngu úr hafi gengin,

fljóða prýði, fíra gleðn,

fegri mér, og síðan engin.

Skáldið:

 

Hafmey fögur! Hvaða, hvaða,

háls og brjóst að þúsundföldu

álitlegri eru og skærri

en Albert hjó úr steinum völdu.

Sæunn:

 

Ástarguð við brjóst mér beygði

boga sinn í fyrri daga,

fyrirmynd því fann hann enga

fegri, - það er gömul saga.

Skáldið:

 

Hafmey fögur! Hvaða, hvaða,

köld ert þú sem mjöll á ísi!

Enginn roði kviknar á kinnum,

kærum yl þótt augun lýsi.

Sæunn:

 

Bý ég undir kristallskrossi,

kaldri skemmu straumar svala.

Bleikar eru báru dætur,

blóðið er rautt í þernum dala.

Skáldið:

 

Hafmey fögur! Hvaða, hvaða,

hjartað slær og berst af mæði!

Hallaðu að mér höfði þínu,

hvíldu þig svo og þiggðu næði.

Sæunn:

 

Hjartað berst og hjartað titrar,

hjartað slær og berst af mæði,

því ég ann þér miklu meira,

mannsmynd kær, en um ég ræði.




VORVÍSA     (Heine)

 

Ómur alfagur,

ómur vonglaður,

vorómur vinhlýr

vekur mér sálu.

Ljóðið mitt litla,

léttur vorgróði!

lyftu þér, leiktu þér

langt út um sveit.

 

Hljóma þar að húsum,

er heiðfögur

blómin í breiðri

brekku gróa.

Lítirðu ljósasta

laukinn þar,

berðu, kært kvæði,

kveðju mína!




AUGUN ÞÍN     (Heine)

 

Berst mér þá hjarta,

hugur er á reiki,

þá er mál munni

mínum horfið,

bláeyg, bjarteyg,

brosfögur mær,

indæl, ástúðleg

er á mig lítur.

 

Augun þín blá

fyrir augum mér

sædjúp og hrein

sí og æ standa.

Bláöldur blíðastar

blárra drauma

hjartað mitt ungt

yfir haf bera.




SÓLARLJÓР    (Ossian)

 

Hvort ertu hniginn

af himinstöðvum,

gullhærði röðull,

og götum blám?

Nú hefur vestur

votum hjörum

svefngrindum snúið

og sæng þér gjörva.

 

Velta öldur

að veðhlaupi,

fýsast þig allar

fyrstar að sjá.

Hægt þær hefjast

með hafriðu

og halla höfðum

að helgri sjón.

 

Fagurt er að líta

á ljósgeislum

hvílu hafða,

hægt blundandi,

brosfagra sól,

bregður öldum,

bráð er burtför,

brennur ísgrá kinn.

 

Fellur þá faldur

hinn fagurreifði

hallur af höfði

hafi bornri mey.

Þýtur í flótta

þrungin mæði,

felmtruð áður felst

í faðmi móður.

 

Blunda þú vært

í blæjum svölum,

ylsköpuður,

und unnum blám!

Hafin er höll þín,

hvílir þögn yfir,

en aldin værð vakir

að védyrum.

            *

 

Heim sé ég hverfa

á himinásum,

daprar eru stjörnur,

dagsbrún veldur.

Nú muntu, ljósfari,

á loft um stiginn.

Leiddu þá und armi

unað, - hár glóa.




CUR ME QUERELIS -     (Horatius)

 

Hví með sárum þú

sorgartölum

dapran dauða

dregur mér um höfuð?

 

Er-a það goða

né mín eigin vild,

að þú mér fyrr úr heimi hallist,

Mæcenas,

minn mikli sómi,

vernd og styrktar stoð!

 

Helft míns hjarta!

Hrífi þig á braut

skjótar skapadægur,

hve um skerður

þann skilnað lifa

minnur ástsæll má ég?

 

Ótrúan eið

hef ég ei svarið:

Nær þú burtu býst,

förum og förum

fúsir ganga

helveg að hlið vini.

 

Er-a sú vættur,

að mig af þér slíti -

svo hafa okkur sköp á skilið -

ekki eldgálkn

eða, upp þótt rísi,

hundraðhentur þurs.




QUIS MULTA GRACILIS -     (Horatius)

 

Hver er hinn ungi,

ilmsmurði sveinn,

er á rósareit

ríkum og mjúkum

faðmar þig fast,

undir fögrum skúta,

svölum og sælum?

Seg mér það, Pyrrha!

 

Lokka ljósgula

leysir þú, honum

skemmtunar skoðun,

skart þitt óbrotið.

Ó, hve oftlega

ástir rofnar

og gremi goða

hann gráta skal!

 

Drynjandi dröfn

fyrir dimmum vindi

undrast hann, úfnum

óvanur sjó,

sá er nú nýtur

náveru þinnar

og gulli hreinni

þig getur vera.

 

Einum hann vonar

þó unnir sér

æ, og aldregi

öðrum sinnir.

Veit hann víst eigi,

að veður hvikult

skamma stund skipast

í skýlofti.

 

Aumir eru allir,

óreynd er þú

ástar alglæst

í augu gengur.

Forðað hef ég feigu

fjörvi mínu,

sem á hám, helgum

hofsvegg má sjá.

 

Hangir þar heitspjald

hermandi svo:

að ég efnt hafi

upp að festa

sjóföt mín samtöld,

salti drifin,

drottni djúps

til dýrðar ríkum.




LOFSÖNGUR     (Claus Frimann)

 

Líti ég um loftin blá

skýin, sem sigla fram silfurglitaðan boga,

hálftungls gullnu hornin á,

herinn stjarna, þann tindrandi loga,

þrungna þrumuheimkynnið,

þar sem að skruggan skæð skekur dunandi hamar,

rekur fjalli högg á hlið,

hittir skóginn og stórviðu lamar:

        Þú ert mikill, hrópa eg hátt,

        himna guð, ég sé þinn mátt!

        Fyrir þinni hægri hönd

        hnígur auðmjúk í duftið mín önd.

 

Líti eg langt um útþönd höf,

þar er skjót skipamergð skundar vængjuðum húnum,

sökkur djúpt í sjávar gröf,

sést svo aftur á aldnanna brúnum,

þar er sé ég sverðfiskinn,

hnúðurbak, hrosshvelið hart við stökkulinn glíma,

þar er flögurflokkurinn

ferðast réttum á vegi og tíma:

        Þú ert mikill, hrópa eg hátt,

        hafsins guð, ég sé þinn mátt!

        Sjór og hvað þar inni er

        órækt vitni um guðdóm þinn ber.

 

Líti eg liljum skrýdda jörð,

skoði ég skóg og strönd, skoði eg dali og fjöllin,

skoði eg bugðu-breyttan fjörð,

breiðar elfur og vatnsbunu-föllin,

skoði eg skepnufjöld ótal,

allt frá þeim ormi, sem undir duftinu skríður,

yfir féð í fögrum dal

fjær til himins, þar beinfleyg örn líður:

        Þú ert mikill, hrópa eg hátt,

        heimsins guð, ég sé þinn mátt!

        Lofið, himnar, haf og jörð,

        hann, hvers mætti þið af eruð gjörð!




Í KIRKJUGARÐINUM

(Úr leikritinu Aladdín eftir Oehlenschleger)

 

Bíum, bíum,

barnið góða!

Sofðu nú sætt

og sofðu lengi,

þó að höll

og hægindislaus

og grafkyrr

í grundar skauti

vagga þín standi.

Vertu í ró.

 

Heyrirðu stynja

storminn úti

yfir mínum

missi þunga,

og átfreka

yrmlingafjöld

furukistu

kroppa þína?

 

Nú kemur inn hljóðfagri

næturgali.

Heyrirðu mjúkan

munaðarklið?

Var það áður,

er þú vaggaðir mér.

Nú skal ég, veslingur,

vagga þér aftur!

 

Hresstu huga þinn

hans við söng.

Allt skal eg þér

til yndis velja.

Heyrirðu dimma

við dauðans hlið,

barn mitt, hringja

bjöllu þína?

 

Sé ei hjarta þitt

hart sem steinn,

sjáðu, móðir,

mína iðju:

Ég skal af grátviðar

grein þessari

hljóðpípu smíða

handa þér.

 

Hresstu hug þinn

við hennar róm,

er hún einmana

úti kvakar

eins og vindur

á vetrarnótt

villur vakandi

í votum greinum.

 

Verð ég að víkja

vöggu þinni frá.

Kalt er að búa

við brjóst þitt, móðir,

og ég á mér

ekkert hæli

aftur að verma

inni mig.

 

Bíum, bíum,

barnið góða!

Sofðu nú sætt

og sofðu lengi,

þó að höll

og hægindislaus

og grafkyrr

í grundar skauti

vagga þín standi.

Vertu í ró!




DAGRÚNARHARMUR     (Schiller)

 

Heyri eg kirkju-

klukkur dimmgjalla.

Vísir er runninn

vegu sína alla.

Sé það svo, - sé það

svo í guðs nafni!

Líkmenn! Leiðið mig

á legstað aftöku.

 

Kyssi eg þig hinztum

kossi skilnaðar.

veröld, ó, veröld!

Væti eg þig tárum.

Sætt var eitur þitt,

er það nú goldið,

eiturbyrla

ungra hjartna.

 

Kveð ég yður, geislar

guðs sólar!

Flý ég yður frá

í faðm dimmrar móður.

Kveð ég þig, blómævi

blíðra ásta,

mey sem margblindar

munaðs töfrum.

 

Kveð ég yður drauma,

dregna gullstöfum,

himinbörn fögur,

hugarburði smáa,

dána blómknappa

í dagsljósi skæru,

aldrei um eilífð

aftur að gróa.

 

Sat ég fyrr hvítbúin

sakleysis klæði,

rauðum reifuðu

rósa böndum:

Brostu í ljósu

lokkasafni

fögur blóm.

Þá voru friðardagar.

 

Hræðilegt, hræðilegt!

Helvítis fórn

situr enn í hvítu

sakleysisklæði,

en í hinna rauðu

rósa stað

hrafnsvart líkband

er að höfði snúið.

 

Grátið mig, meyjar,

er guð veitti

sakleysis

síns að gæta,

er hin mikla

móðir léði

afl til að kefja

ólgu veiks hjarta.

 

Mannlega hrærðist

hjarta mitt áður.

Nú skal mér blíða þess

banasverð vera.

Fláráðum manni

í faðm ég hneig.

Dó þar Dagrúnar

dygð í tómi.

 

Nú er ég úr höggorms-

hjarta slitin,

þess, er aðra

ástum glepur.

Veit ég hann brosir

og veigar kýs,

meðan ég geng

til grafar minnar.

 

Leikur hann að lokkum

ljósrar meyjar

kjassmáll og kyssir

og kossa þiggur,

meðan að bunar

blóð mitt unga

á hörðum höggstokki

hálsbenjum úr.

 

Friðþjófur fagri!

Á fjarlægri strönd

duni þér Dagrúnar

dauðahljómur,

gjalli ógnefldar

um eyru þér

söngdimmar bjöllur

úr sálarhliði, -

 

svo, er af mjúkum

meyjarvörum

ástarorð

þér unað færa,

særi hann harðri

helvítis und

yndis blóm ykkar,

svo þau öll hjaðni.

 

Hrærir þig að engu

harmur Dagrúnar -

svívirt meyja,

svikarinn vondi?

barn okkar beggja? -

ég bar það undir hjarta -

allt, sem vargs vanga

væta mætti tárum?

 

Siglir hann, siglir -

svífur skip frá landi,

grátþrotin augu

grimmum manni fylgja.

Fláráður heilsar

á fjarlægri strönd

heitmey nýrri.

Svo er hjörtum skipt.

 

Barnunginn blíði

bjó á móður skauti

ástfalinn ungri

algleymisværð.

Brostu björt augu

bláfögur móti

móður augum

morgunrósar.

 

Og ástfagur

allur svipur

auma margminnti

á mynd hins horfna.

Varpar hann í brjóst

vesalli móður

ástar óviti

og örvæntingar.

 

"Hermdu mér, kona,

hver er faðir minn?"

Svo spyr hin þögla

þrumurödd ómálgans.

"Hermdu mér, kona,

hver er maður þinn?"

Hló við helvíti

í hjarta mínu.

 

Skelfing! Ó, skelfing!

Skal til háðungar

föðurlaus sonur

að föður spyrja?

Bölva muntu

þínum burðardegi.

saurlífis sonur, -

ó, svívirðunafn!

 

Brennur mér í hjarta

helvítis glóð,

einmana móður

í alheimi víðum.

Sit ég síþyrst

að sælubrunni,

er ég aldrei má

augum líta.

 

Æ, því ég blygðast

barn mitt að sjá.

Rifjar upp rödd þín

raunir allar mínar,

barn, og úr blíðu

brosi þínu

helörvar harðar

á hjarta mínu standa!

 

Helvítis kvöl

er mér hann að þrá, -

vítiskvöl verri

verða þig að skoða.

Vondir eru kossar

vara þinna,

hans er af vörum

mér að hjarta streymdu.

 

Eiðar hans allir

í eyrum mér hljóma, -

meineiðar allir

margfaldlega,

- allir um eilífð!" -

Andskotinn þá

þreif mér þjófshönd lífs,

að þjakaði eg syni.

 

Friðþjófur! Friðþjófur!

Á fjarlægri strönd

elti þig vofan

hin ógurlega,

hrífi þig hvarvetna

helköldum greipum,

svipti þér sárlega

úr sælum draumi!

 

Stari þér í augu

úr stjörnu skínandi

helbrostið auga

hnigins sonar,

elti þig ógnmargt

um alheim víðan,

hneppi þig burtu

frá himindyrum!"

 

Sjáið og skiljið!

Sonur mér að fótum

dauðsærður lá

og dreyra roðinn.

Sá ég blóð blæða, -

blæddi þá ei minnur

fjör úr æðum

fáráðrar móður.

 

Harðlega knúðu

hurðir mínar

dólgar dýflissu,

dimmt var mér í hjarta.

Flýtti eg mér fegin

í faðm dauða

sálarbruna

sáran að slökkva.

 

Friðþjófur fagri!

Faðirinn góði,

mildur miskunnar,

mannkindum vægir.

Bið ég þann föður

þér fyrirgefa,

syndum særð,

sem eg sjálf það vil.

 

Gefa vil ég jörðu

grát minn og harm,

hefnd mína alla

og hjartaþunga.

Nú hef eg ljósan

loga kyntan,

fórn að færa

sem ég fremsta má.

 

Vel er og vel er!

Vafin eru loga

bréf hans, og eiðar

eldi gefnir.

Hátt loga kossar

heitir og sætir!

Hvað var mér á foldu

forðum kærra?

 

Trúið þér ei yðar

æskublóma, -

aldregi, systur,

eiðum manna!

Fegurð varð að falli

farsæld minni.

Bölva verð ég henni

á blóðstöð aftöku.

 

Hvort er þér nú, böðull,

hungur í augum?

Bregðið mér bráðlega

bandi fyrir sjónir.

Hikarðu, böðull,

blómknapp að slá?

Náfölur böðull!

Neyttu karlmennsku!




MEYJARGRÁTUR     (Schiller)

 

Dunar í trjálundi, dimm þjóta ský -

döpur situr smámeyja hvamminum í.

Bylgjurnar skella svo ótt, svo ótt -

öndinni varpar á koldimmri nótt

brjóstið af grátekka bifað.

 

"Heimur er tómur og hjartað er dautt,

helstirðnað brjóstið og löngunarsnautt.

Heilaga! Kalla mig héðan í frá,

hef ég þess notið, sem jarðlífið á,

því eg hefi elskað og lifað".

 

"Tárin að ónýtu falla á fold,

fá hann ei vakið, er sefur í mold.

Segðu, hvað hjartanu huggunar fær,

horfinnar ástar er söknuður slær -

guðsmóðir vill þér það veita".

 

"Tárin að ónýtu falli á fold,

fái hann ei vakið, er sefur í mold.

Mjúkasta hjartanu huggunin er,

horfinnar ástar er söknuður sker,

á harminum hjartað að þreyta".




ALHEIMSVÍÐÁTTAN     (Schiller)

 

Eg er sá geisli,

er guðs hönd skapanda

fyrr úr ginnunga-

gapi stökkti.

Flýg ég á vinda-

vængjum yfir

háar leiðir

himinljósa.

 

Flýta vil ég ferðum -

fara vil ég þangað,

öldur sem alheims

á eiði brotna,

akkeri varpa

fyrir auðri strönd

að hinum mikla

merkisteini

skapaðra hluta

við skaut alhimins.

 

Sá ég í ungum

æskublóma

stjörnur úr himin-

straumum rísa,

þúsund alda

að þreyta skeið

heiðfagran gegnum

himinbláma.

 

Sá ég þær blika

á baki mér,

er ég til heima-

hafnar þreytti.

Ókyrrt auga

sást allt um kring -

stóð ég þá í geimi

stjörnulausum.

 

Flýta vil ég ferðum -

fara vil ég þangað,

ekkert sem ríkir

og óskapnaður.

Leið vil ég þreyta

ljóss vængjum á,

hraustum huga

til hafnar stýra.

 

Gránar í geimi -

geisa ég um himin

þoku þungaðan

þjótandi fram.

Dunar mér á baki

dökknaðra sólna

flugniður allra

sem fossa deyjandi.

 

Kemur þá óðfluga

um auðan veg

mér í móti

mynd farandi:

"Bíðdu, flugmóður

ferðamaður!

Heyrðu! Hermdu mér -

hvert á að leita?"

 

"Vegur minn liggur

til veralda þinna.

Flug vil ég þreyta

á fjarlæga strönd

að hínum mikla

merkisteini

skapaðra hluta

við skaut alhimins".

 

"Hættu! Hættu!

Um himingeima

ónýtisferð

þú áfram heldur.

Vittu, að fyrir

framan þig er

ómælisundur

og endaleysa".

 

"Hættu! Hættu!

Þú, sem hér kemur,

ónýtisferð

þú áfram heldur.

Belja mér á baki

bláir straumar,

eilífðar ógrynni

og endaleysa.

 

Arnfleygur hugur,

hættu nú sveimi!

Sárþreytta vængi

síga láttu niður.

Skáldhraður skipstjóri,

sköpunarmagn,

fleini farmóður

flýttu hér úr stafni".




FESTINGIN     (Addison)

 

Festingin víða, hrein og há,

og himinbjörtu skýin blá,

og logandi hvelfing, ljósum skírð,

þið lofið skaparans miklu dýrð.

Og þrautgóða sól, er dag frá degi

drottins talar um máttarvegi,

ávallt birtir þú öll um lönd

almættisverk úr styrkri hönd!

 

Kvöldadimman er kefur storð,

kveða fer máni furðanleg orð

um fæðingaratburð, heldur hljótt,

hlustandi jarðar á þögulli nótt,

og allar stjörnur, er uppi loga

alskipaðan um himinboga,

dýrðleg sannindi herma hátt

um himinskauta veldið blátt.

 

Og þótt um helga þagnarleið

þreyti vor jörð hið dimma skeið

og öngva rödd og ekkert hljóð

uppheimaljósin sendi þjóð,

skynsemi vorrar eyrum undir

allar hljómar um næturstundir

lofsöngur þeirra, ljóminn hreinn:

"Lifandi drottinn skóp oss einn!"




Úr leikritinu
DAUÐI KARLS FIMMTA     (Carsten Hauch)

5. þáttur

Snemma morguns í birtingu, úti nálægt Klöruklaustri í Valladolid.

Gonzales - Alonzo

 

Alonzo: Hver er það?

Gonzales: Einn, sem þig engu varðar!

Alonzo: Gonzales, heyri ég,

mér gegnir nú.

Gonzales: Hann að vísu.

En hver ert þú?

Alonzo: Vinur keisarans.

Gonzales: Vitum hann dauðan.

Alonzo: Svo er það sagt

og sízt að dylja,

hentleg að heimför

hans er orðin.

Gonzccles: Ert þú hér kominn, Alonzo?

Alonzo: Heyrðu!

Gonzales: Nú grær grund

yfir gröf vors herra.

Alonzo: Heyrðu, Gonzales,

hún er mér sögð

ekki auðfundin

undir moldu.

Gonzales: Ég við skiljumst.

Alonzo: Ég held það með.

Gonzales: Ætlan okkar

er upp að vekja

grafbúa dauðan,

get ég að sé?

ALonzo: Það er og mest

mér í skapi.

Gonzales: Full hef ég fimm hundruð

fylgdarmanna,

einbeitt lið

allt að reyna.

Alonzo: Þei, þei, einhver

er hér á slóðum.

Gætum vor, Gonzales,

göngum úr vegi.

(Þeir skýla sér bak við klausturmúrinn)

Filippus - Carranza erkibiskup

 

Carranza: Herra konungur!

Hvort má nú dirfast

eg að trúa

augum mínum?

Svo er mér hugtítt

um heilsu yðra,

að ég í auðmýkt

andsvars að leita,

dýrstur einvaldur,

dirfast hlýt:

Hvað hefur úr húsum

höfðingjann þjóða,

aldrei sem áður

var einn á ferð, -

hvað hefur úr húsum

höfðingjann góða

langt of leitt

lífvarða sinna

dökkum alfalinn

dularklæðum,

kallað út svo,

að koldimmri nótt

og flærðafullri

sér fyrir trúir?

Virðist, ó, virðist

hinn vegsamlegi

satt mér að segja

það er sízt ég skil.




ILLUR LÆKUR

Kveðið eftir þjóðkunnu spánsku kvæði

 

                      Lækur rennur í lautu,

                      liggur og til þín sér:

                      Alltaf eftirleiðis

                      eg skal gá að mér.

 

Nú fór illa, móðir mín!

Mér var það samt ekki að kenna.

Sástu litla lækinn renna

græna laut að gamni sín,

breikka, þar sem brekkan dvín,

bulla þar og hossa sér?

Vertu óhrædd, eftirleiðis

eg skal gá að mér!

 

Lækur gott í lautu á,

leikur undir sólarbrekkum,

faðmar hann á ferli þekkum

fjóla gul og rauð og blá -

einni þeirra eg vil ná,

og svo skvettir hann á mig.

Illur lækur! Eftirleiðis

eg skal muna þig!

 

Klukkan mín, svo hvít og hrein,

hún er nú öll vot að neðan.

Hefurðu þá heyrt og séð 'ann,

hvernig ertnin úr honum skein.

Ég hef orðið ögn of sein,

og svo skvetti hann á mig.

Illur lækur! Eftirleiðis

eg skal muna þig!

 

Lækur fer um lautardrag,

leikur sér að væta meyna,

þegar hún stígur þar á steina.

Það er fallegt háttalag!

Ég fer ekkert út í dag,

uni, móðir góð, hjá þér!

Vertu óhrædd, eftirleiðis

eg skal gá að mér!




KOSSAVÍSA     (Adelbert von Chamisso)

 

Ljúfi, gef mér lítinn koss,

lítinn koss af munni þínum!

Vel ég mér hið vænsta hnoss,

vinur, gef mér lítinn koss!

Ber ég handa báðum oss

blíða gjöf á vörum mínum.

Ljúfi, gef mér lítinn koss,

lítinn koss af munni þínum!

 

Leikur kossa lipur er,

lætur þeim, er á kann halda,

listin sú ei leiðist mér,

leikur kossa fimur er,

einatt reyni eg það hjá þér,

þiggja, taka, endurgjalda.

Leikur kossa lipur er,

lætur þeim, er á kann halda.

 

Vinur, gef mér ennþá einn

ástarkoss af ríkum vörum!

Einn fyrir hundrað, ungur sveinn,

einn fyrir þúsund, réttan einn!

Einn enn, þú ert ofur seinn,

eg er betur greið í svörum.

Vinur, gef mér ennþá einn

ástarkoss af ríkum vörum!

 

Rétt sem örskot tæpur telst

tíminn mér við kossa þína -

tíminn, sem ég treindi helzt,

tæplega meir en örskot dvelst.

Sárt er að skilja, gráti gelzt

gleðin, þiggðu kossa mína!

Rétt sem örskot tæpur telst

tíminn mér við kossa þína.

 

Kossi föstum kveð ég þig,

kyssi heitt mitt eftirlæti,

fæ mér nesti fram á stig,

fyrst ég verð að kveðja þig.

Vertu sæll, og mundu mig,

minn í allri hryggð og kæti!

Kossi föstum kveð ég þig,

kyssi heitt mitt eftirlæti.




NIHILISMI     (Feuerbach)

 

Ó, mikli guð!

Ó, megn hörmunga!

Ekkert að ending,

eilífur dauði!

Sálin mín blíða

berðu hraustlega,

sárt þótt sýnist,

sanninda ok.

 

Eilífð á undan

og eftir söm,

orðinn að engu

og ósjölfur.

Það getur þér augu

þvegið hrein,

ljós veitt og lá

og litu góða.

 

Ljós er alls upphaf,

ekkert er bjart,

ljóstær er þeirra

lífs uppspretta.

Upphaf er ekkert,

ekkert er nótt,

því brennur nótt

í björtum ljóma.




UPPHAFIÐ AF DAUÐA ABELS     (Fr. Paludan-Muller)

 

Uppi stóð Kain

og á hlýddi

grama guðs dóma,

glataður, rekinn,

útskúfaður einn

öllum í heimi.

Skalf hann og skarst hann

og skyggndist um,

og á frám fótum

flótta sinn hóf.

 

En á græna

grundar hvílu

bleikur bróðir

var í blóð hniginn.

Abel að annast

ástúðleg kom

móðir manns sona

mjúkhent sjúkan.

 

Álengdar hún sá,

að upp lyfti

hjartkærstum syni

hennar í móti

heiftar hendi

hárri bróðir.

Að kom þar Eva,

er hann öndu sleit.

 

Farið er fjörvi -

fagur titrar

ungur ástarson,

andar þungan.

Rennur rautt blóð

úr rofnum vanga,

lokki ljósgulum

lit festir á.




ARNGERÐARLJÓР    (P. L. Möller)

I.

Fædd er ég þar sem fjallatindur

fólgið ylgott hreiður ber,

skjótt inn hvassi hvirfilvindur

hossaði mér í fangi sér.

Breiðir og greiðir vængir verða,

væn úr hreiðri móðir sá

mig að fara minna ferða

megni vinda ósamgerða

hátt yfir ský að heiði blá.

 

Dunaði loft um dökkar fjaðrir.

Dimmum stormi fló ég gegn.

Sólin há og engir aðrir

augna minna glæddi megn.

Þekkti ég hættu ei né ótta,

æ á flugi glöð og hlý,

lítið hremmdi ég lamb á flótta,

lyfti því upp til sólargnótta,

drakk þar barkablóð úr því.

 

Einhvern daginn ofan fló ég

illskuramma jörð að sjá.

Eldur og hvellur - og svo dó ég,

allt varð dimmt, ég féll í dá.

Lík hef ég verið lágt á jörðu,

legið í rauðu blóði þar,

vaknaði svo til harma hörðu,

hjarta mitt er sundur mörðu.

Hví dó ég ei til eilífðar?

 

Vaknaði ég í hörmum hörðum,

heil var sál, en megni stytt.

Hnjúkur minn með hamragörðum:

Hvar eru skýin, yndið mitt?

Hvert er horfin gleði geima,

góði fjaðurhamurinn?

Ég, er svam um sólarheima,

sit nú, orðin stúlkufeima,

eins og gimbur grannvaxin.

 

Hrynur mér af höfði niður

hárið sítt og mjúkt og ljóst,

varla þolir veðrahviður

varið líni meyjarbrjóst.

Fyrir háan himinboga

hef ég fengið bæ og fjós,

fyrir bláa bergið troga-

búr, og dapran hlóðaloga

fyrir skærust skrugguljós.

II.

Ó, að þeir fjötrar aftur brystu!

Ó, ég lifði þá sælutíð,

að mig vindarnir aftur hristu

eldinga gegnum dyn og stríð!

Ó, að flugvanar fjaðrir spryttu

fram um mjallhvíta öxl og háls!

Ó, að vindar mig aftur flyttu

upp yfir höfði glaðrar skyttu

skundaði ég um skýin - frjáls!

 

Ónýtis til mín löngun leitar

ljósu heimkynni mínu ná,

vart yfir mínar varir heitar

veldur hún sér í skýin há.

Flugsterka vængi fyrir, greiða,

fékk ég handleggi mjúka, smá,

sem megna eg ekki að móti breiða

manni kærum og sælan neyða

mínum að brenna munni á.

 

Frjálsa lofthafið, föðurbólið,

fríðan og breiðan himingeim,

misst hefi ég og móðurhólið.

Mannkinda hrakin niður í heim

hlýt ég að sitja í svartri treyju

saman við smá og huglaus börn

og kúra hér á kaldri eyju.

Kalla mig allir fagra meyju

og vita ekki, að eg er örn.

Netutgáfan - desember 1998. https://www.snerpa.is/net/kvaedi/jonas.htm